De regering zet eerste stappen in de richting van de vermindering van het begrotingstekort. Te veel van deze maatregelen bevinden zich aan inkomstenzijde en moeten nog verder worden uitgewerkt.
Ondanks betere economische tijden bevinden onze overheidsfinanciën zich in guur herfstweer. De jongste prognose van het monitoringcomité voorzag bij ongewijzigd beleid een tekort in 2022 van 21,2 miljard. Veruit het grootste deel daarvan – 16,7 miljard ( 3,3 % bbp) – valt toe te rekenen aan het federale niveau (inclusief sociale zekerheid).
Die ongunstige uitgangspositie maakt de begroting kwetsbaar om een mogelijke volgende schok op te vangen. Om die risico’s te beperken doet de federale overheid er dus goed aan al vanaf volgend jaar structurele inspanningen te verrichten. Zeker nu de conjunctuur zowel dit als volgend jaar aantrekt.
Contouren van het financiële plaatje tekenen zich af
Voor volgend jaar zou de regering op basis van voorlopige informatie voor 2,4 miljard euro bijkomende ingrepen verrichten. Daarvan was al een klein miljard voorzien bij opmaak van het regeerakkoord. Daar zouden nu maatregelen bijkomen ten bedrage van meer dan een miljard.
Dat is echter de bruto-inspanning. De regering voorziet daarnaast ook ruimte voor nieuw beleid: lagere lasten op arbeid (de geleidelijke uitfasering van de bijzondere bijdrage in de sociale zekerheid en de verhoging van de werkbonus), de energienorm, een herstart- en transitieplan en enkele overige uitgaven. De lastenverlaging op arbeid (iets meer dan 200 miljoen euro volgend jaar) zou volledig budgettair gecompenseerd worden (taxshift), de andere beleidsinitiatieven niet.
Tot slot zou de begroting 2022 ook voor iets meer dan een half miljard aan eenmalige initiatieven bevatten die in een structurele begrotingsoptiek niet worden meegerekend. Hieronder middelen voor extra investeringen en de uitgebreide toepassing in het eerste kwartaal van het sociaal energietarief.
In globo zou de netto structurele inspanning dus ongeveer 2 miljard euro bedragen (ongeveer 0,4 % bbp). Op het eerste gezicht een eerste netto-inspanning in lijn met verwachtingen. Voor een globale beoordeling is het nog afwachten wat de verwachte impact van dit maatregelenpakket zal zijn op de middellange termijn. Gegeven de aanzienlijke uitdagingen waar we voor staan zullen extra begrotingsinspanningen ook in de volgende jaren moeten aangehouden worden.
Enkele knipperlichten
De beschikbare informatie doet wel al enkele knipperlichten afgaan bij de kwaliteit en de concrete invulling van de genomen maatregelen:
• Zoals bij het begin van de legislatuur afgesproken verdeelt de regering elke inspanning in deze legislatuur steeds gelijkmatig over drie grote posten: besparingen, extra belastingontvangsten en 'diversen' (denk bij dat laatste onder meer aan extra dividenden, de opbrengst van extra fiscale controles of de verkoop van telecomlicenties). Het gezonder maken van de overheidsfinanciën gaat in deze coalitieregering dus ook gepaard met een verdere verhoging van de al hoge globale parafiscale druk. Het economisch draagvlak moet daarbij maximaal ontzien worden. De regering rekent ook de afbouw van enkele ‘fiscale uitgaven’ mee als ingrepen aan uitgavenzijde. Bekeken vanuit het standpunt van de belastingplichtigen leidt dit wel tot extra bijdragen.
• De concrete invulling van heel wat begrotingsposten is nog niet bekend. Van sommige maatregelen moeten de concrete modaliteiten ook nog worden bepaald, terwijl het beoogde bedrag wel al is ingeschreven in de begroting. Het duidt er op dat de begrotingsopmaak moeizaam verliep. Maar om de rechtszekerheid naar ondernemers te verhogen is een goede afstemming en uitwerking voor het begrotingsoverleg essentieel. Spending reviews moeten daartoe bijdragen.
• Een ander aandachtspunt blijft het inschrijven van bedragen voor extra dividenden en fiscale controles. Volgens de Nationale Bank worden maatregelen waarvan de verwachte budgettaire impact zeer moeilijk op voorhand in te schatten is – zoals de verschillende maatregelen ter bestrijding van fiscale fraude – best conservatief ingeschat of pro memorie vermeld. Het aanzienlijke bedrag dat bij deze posten thans in de rubriek 'diversen' wordt toegevoegd vormt ook een begrotingsrisico. Dat geldt ook voor het beoogde terugverdieneffect van maatregelen die de werking van de arbeidsmarkt moeten ondersteunen. Een reden te meer om verder in te zetten op structurele maatregelen om bijvoorbeeld de werking van de arbeidsmarkt te verbeteren.
De regering zet eerste stappen in de richting van de vermindering van het begrotingstekort. Relatief veel van deze maatregelen bevinden zich aan inkomstenzijde en moeten nog verder worden uitgewerkt. Het maakt van deze begroting geen afgewerkt werkstuk dat na parlementaire bespreking kan geïmplementeerd worden. De begroting zal meer dan ooit work in progress zijn: zowel in uitwerking, effectinschatting als implementatie.