Architeam, winnaar miK Klimaatambassadeur 2023

Apetrots zijn ze bij Architeam met hun bekroning. Tijdens dit interview krijgt de kersverse miK-award een prominente plaats op tafel. Voor oprichter Rik Liekens en heel Architeam is het een beloning voor 40 jaar aan de kar trekken en arbeid verzetten. “Zoals zoveel ondernemers in onze regio waren we altijd eerder discreet en bescheiden over onze duurzame inspanningen. Het was tijd om er eens mee uit te pakken.”

De verkiezing tot Klimaatambassadeur ging bij Architeam gepaard met de nodige emoties. “Niet alleen bij mij”, zegt Liekens, “maar bij alle medewerkers. We hebben vaak schier eindeloze discussies over hoe we het moeten aanpakken en hoe we nog duurzamer te werk kunnen gaan. Die blijken nu niet voor niets geweest. Als je dan hoort dat zoveel mensen in onze missie geloven, geeft dat een bijzonder fijn gevoel.” 

Duurzaam vanuit oerinstinct

Proficiat met deze verkiezing! Hoe willen jullie die ambassadeursrol uitspelen?

Rik Liekens: “Vaak wordt klimaat en duurzaamheid vanuit een emotionele bril bekeken. Maar in principe komt er veel wiskunde en academische kennis bij kijken. Die expertise hebben wij in huis en dat helpt ons om doordachte keuzes en beslissingen te nemen. Het is onze taak om ervoor te zorgen dat knowhow de bovenhand neemt van impulsieve of emotionele beslissingen.  Dat kan volgens mij alleen door het op de meest eenvoudige manier uit te leggen. Lukt je dat niet, dan betekent het dat je het zelf niet begrijpt.”

“Met het platform dat we via het miK krijgen, bereiken we een doelgroep die volgens mij cruciaal is: ondernemers. Zij zijn de katalysatoren voor een duurzame transitie. Niet alleen op vlak van bedrijfsvoering, waarmee ze grote impact kunnen realiseren. Ook door die waarden over te brengen op hun medewerkers kunnen ze een omslag in gang zetten.”

Je zit al 40 jaar in het vak. Was duurzaamheid er al van in het begin bij?

“Het is mijn oerinstinct. Ik wil nooit iets weggooien: ijzer, betonpuin, verloren geachte gebouwen... Verder is het ook een stukje gezonde ‘boerenmentaliteit’: je gebruikt wat je hebt, en waar je voor gewerkt hebt, daar bouw je op verder. Soms kreeg ik de vraag of dat er nu niet over was, maar het was altijd een doordachte keuze. Nog voor dat die woorden bestonden, zaten we zo al in een duurzaamheidsverhaal.”

Eén van jullie stokpaardjes is dat jullie minder ruimte en grondstoffen gebruiken dan de markt. Hoe doen jullie dat?

“Dat begint bij het besef dat je niet bouwt om te bouwen, maar vanuit een behoefte. Elke klant komt met een eisenpakket. Maar als je vraagt of alles daarin wel echt nodig is, blijkt dat genuanceerder. Vervolgens gaan we vooruit denken: wat als je de gevraagde functies combineert met andere functies op hetzelfde terrein? Vaak hebben verschillende gebruikers dezelfde functionaliteiten nodig, maar zou het overkill zijn om dat voor elk van hen apart te voorzien. Dat bundelen en aaneenschakelen van functies is een soort van puzzel waar we intussen enorm bedreven en gepassioneerd in zijn, omdat we weten dat je zo ruimte en materiaal gaat optimaliseren.”

Gaan jullie daar ver in?

“Zo ver als we kunnen. Een klant denkt vanuit zijn persoonlijke situatie aan zijn behoeften en wensen, daar waar wij het als onze taak beschouwen eveneens voor het project in het algemeen een polyvalent gebruik voor de lange toekomst te kunnen garanderen. Meestal hebben we op die manier al aangepaste concrete scenarios achter de hand, jaren voor deze nodig zijn, en die zeer snel kunnen worden doorgevoerd. De klant denkt bovendien zelf ook vaak niet aan compementaire functies die tot synergie leiden.”

“Dat combineren van verschillende partijen op één perceel is een piste die voor de hand ligt maar nog te weinig bewandeld wordt. We realiseerden enkele jaren geleden een project op een terrein waar vele partijen initieel onafhankelijk wilden op bouwen en vochten voor het terrein. Uiteindelijk zijn we tot een gezamenlijk bouwproject gekomen voor vier bedrijven waarbij we enorme besparingen en synergieën realiseerden. Voor ons is dit de logica zelve, maar voor klanten vraagt het toch vaak een verandering in denken.” 

Puzzelen voor gevorderden

Een project realiseren vanuit een maagdelijk terrein is in Vlaams-Brabant en bij uitbreiding Vlaanderen een zelfzaamheid. Bemoeilijkt dat jullie missie?

“Ontwerpen op een wit blad is inderdaad gemakkelijker. Daarom juist is een bestaande site of configuratie met allerlei beperkingen als vertrekbasis juist zo uitdagend! Ook de continuïteit van de bedrijfsvoering is vaak een essentieel aandachtspunt, en dan wordt het inderdaad een hele puzzel.”

“Het gebrek aan ruimte voor vastgoed – residentieel, industrieel en commercieel – is een probleem waar we al langer mee bezig zijn. Doorheen de jaren zijn we zelf op verschillende sites gestoten met historische vervuiling. Wij waren daar noch de vervuiler, noch de saneringsplichtige. Toch hebben we die op onze kosten gesaneerd, vanuit het besef dat deze anders niet of moeilijker gerealiseerd zouden geraken. Zo konden we ook ons steentje bijdragen aan het properder achterlaten van de wereld dan toen we hem kregen. Uiteraard hebben we dan ook die sites nadien mogen herontwikkelen en herbestemmen. Alle kennis die we bij zulke alles omvattende benadering van projecten opdeden, zorgt ervoor dat we steeds minder schrik hebben om zulke zaken aan te pakken.”

Is de duurzaamheidstransitie in vastgoed al aan de gang?

“In al die jaren dat ik in het vak zit, ben ik al veel mensen tegen gekomen die ‘dezelfde taal’ spreken. De insteek om duurzaam te werken kan verschillend zijn. Het kan gaan om een puur economische oefening: minder grondstoffen gebruiken, is goedkoper. Maar meer ruimte kunnen gebruiken is rendabeler en op een andere manier dus ook duurzamer. Dat is dus een evenwichtsoefening. Maar evengoed kan het gaan om een ideologische keuze. De ene bekijkt het ecologisch vraagstuk vanuit bouwtechnisch oogpunt, de andere kijkt meer naar de globale impact van een bouwproject.”

“Hoe dan ook start het vaak vanuit de klant. Het is onze taak als architecten en ontwikkelaars om duurzame keuzes zo interessant mogelijk te maken. Maar je gaat niets realiseren waar geen vraag voor is. Wij pleiten bijvoorbeeld al jarenlang voor het combineren van wonen en winkelen maar dat werd zelfs door planologen bijna beschouwd als ketterij. Er waren toch ruimte en middelen genoeg, dus waarom zou je dat doen? Nu zijn er zelfs premies te krijgen voor zulke projecten. Een ander voorbeeld is het maken van groene, toegankelijke terrassen op daken van appartementsgebouwen, wat lange tijd not done is geweest. Dat zijn zuivere win-winsituaties, maar het vergt tijd om bepaalde mentale barrières te doorbreken.”

Hoe lang wil je hier nog mee doorgaan? 

“Nog héél lang! We geloven heel erg in dit harmoniemodel. Niet alleen op vlak van functies in gebouwen, maar ook op vlak van samenwerkingen. We zoeken partners, of noem het maar soulmates, die elkaar kunnen versterken om tot een beter resultaat te komen. We zijn bezeten om de beste draaischijf of het beste bindmiddel te worden tussen partijen. Zelfs die waarvan je zou denken dat het concurrenten zijn. We geloven dat we zo de grootste stappen naar een duurzamere wereld zullen zetten.”