De al lang aangekondigde klap voor de winstgevendheid van de Belgische bedrijven wordt stilaan duidelijk. Dat heeft verontrustende gevolgen voor de bedrijfsinvesteringen, en op die manier ook voor onze toekomstige welvaart.
Weinig verrassend blijkt uit nieuwe cijfers van de Nationale Bank dat de winsten van de Belgische bedrijven al in 2022 onder druk stonden. Het gemiddelde bruto-exploitatieoverschot, een zeer ruwe macro-economische benadering van de winstmarge van de bedrijven, nam in 2022 voor het eerst in vijf jaar af.
Dat kan niet verbazen, de kostenexplosie van de voorbije jaren met fors stijgende prijzen voor allerlei grondstoffen, voor energie, voor andere inputs en de vertaling daarvan in snel stijgende loonkosten kon niet zonder gevolgen blijven.
Volgens enquêtes bij Vlaamse ondernemers kan één op vijf bedrijven de stijgende kosten volledig doorrekenen in hun verkoopprijzen. De grote meerderheid van de bedrijven moet dus een belangrijk deel van de stijgende kosten opvangen in hun winstmarges.
Sombere vooruitzichten
De gemiddelde winstmarges bleven in 2022 nog relatief hoog, ook doordat dat gemiddelde hoger getrokken wordt net door die bedrijven die de kostenstijgingen vlot kunnen doorrekenen. Achter dat gemiddelde schuilt een grote variatie tussen bedrijven onderling.
De daling van de winstmarge in 2022 was trouwens nog maar het begin. De grootste impact van de hogere kosten en vooral van de forse loonindexering zal pas vanaf 2023 merkbaar worden. Volgens de vooruitzichten van de Nationale Bank zal het gemiddelde bruto-exploitatieoverschot in 2023 en 2024 duidelijk afnemen naar het laagste niveau in meer dan tien jaar.
Investeringen op de helling
De afnemende winstgevendheid van de bedrijven blijft niet zonder gevolgen. En in tegenstelling tot wat in bepaalde hoeken beweerd wordt, is dat geen verhaal over enorme dividenden voor de aandeelhouders. Het aandeel van de winstuitkeringen was de voorbije 15 jaar vrij stabiel, en zakte de jongste jaren trouwens duidelijk onder het langetermijngemiddelde.
De winstgevendheid is vooral belangrijk omdat het een cruciale factor is voor de bedrijfsinvesteringen. De stijging van de bruto-winstmarge van de voorbije jaren ging hand in hand met een stijging van de investeringsgraad, die trouwens noodzakelijk was onder meer voor de snelle digitale transitie.
Die positieve trend is nu gekeerd. De dalende rendabiliteit impliceert dat de bedrijfsinvesteringen onder druk zullen komen. De hogere rente en de moeilijkere kredietvoorwaarden en de aangetaste concurrentiepositie verergeren die situatie nog.
Belangrijke motor
Bedrijfsinvesteringen zijn cruciaal voor onze toekomstige welvaart. En dat geldt vandaag meer dan ooit. Voor de duurzame transitie, de energietransitie, de digitale transitie… zijn enorme investeringen nodig, waarvan het grootste deel vanuit de bedrijfswereld moeten komen. Daarnaast zijn investeringen noodzakelijk om onze wankelende productiviteitsgroei op te krikken.
Die productiviteitsgroei is veruit de belangrijkste motor van onze welvaartsgroei. En ook daarvoor wordt vooral naar de bedrijven gekeken. Onze overheden investeren ondertussen al decennialang te weinig (en duidelijk minder dan de rest van Europa, met uitzondering van Duitsland), en de beloofde inhaalbeweging op dat vlak blijft voorlopig erg bescheiden. De magere vooruitzichten voor de investeringen werpen een schaduw over ons economisch potentieel, en dus over onze toekomstige welvaartsgroei.
Magere groeivooruitzichten
Het IMF gaat er van uit dat de Belgische economie de komende vijf jaar met amper 1,2% per jaar groeit. Dat hoort bij de laagste onder de industrielanden en is allicht nauwelijks voldoende om onze welvaartsstaat op peil te houden. Zo’n lage groei zal ook de noodzakelijke opkuis van onze overheidsfinanciën nog moeilijker maken dan die al is.
Om dat groeipotentieel op te krikken, is een combinatie van structurele hervormingen en extra investeringen nodig. Voor het eerste blijft voorlopig de echte sense of urgency bij onze beleidsmakers ontbreken. Voor het tweede voorspelt de afnemende rendabiliteit van de bedrijven weinig goeds. Zoals veelvuldig voorspeld, staat die winstgevendheid onder druk en dat ondermijnt onze toekomstige welvaart.
