Met de begrotingscontrole van dit voorjaar heeft de regering nog één kans om op dit vlak echt iets te ondernemen.
Na onder meer de Europese Commissie, het IMF, de OESO, 23 Belgische economen en de Nationale Bank kwam deze week ook de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven met een rapport over de Belgische overheidsfinanciën. De vaststellingen van al die rapporten zijn dezelfde:
- We zitten met een te hoog begrotingstekort: ook na de huidige crisis blijft dat hangen rond 5% van het BBP (zo’n 30 miljard in euro’s van vandaag), bij de hoogste onder de industrielanden.
- Met de vergrijzing komen er belangrijke extra facturen in de pensioenen en de gezondheidszorg op ons af, waar we vandaag niet op voorbereid zijn.
- De stijgende rente zet onze overheidsfinanciën extra onder druk, want daardoor verandert het relatief gunstige plaatje voor de overheidsschuld (dankzij de nulrentes) van de voorbije jaren.
De conclusie van al die rapporten komt dan ook telkens weer neer op: de Belgische overheidsfinanciën zijn onhoudbaar in hun huidige toestand, en er zullen de komende jaren stevige saneringsinspanningen nodig zijn om die financiën terug op de rails te krijgen.
Pijnlijk mager
De federale regering lijkt zich daar opmerkelijk weinig van aan te trekken. Bij de begrotingsopmaak een paar maanden geleden ging alle aandacht naar de vraag of het begrotingstekort in 2023 nu 5,8 of 6,1% van het BBP zou zijn, het aftreden van Eva De Bleeker en de whatsapps van de premier. Geen van die elementen is relevant voor de houdbaarheid van onze overheidsfinanciën op langere termijn. En de hervormingen op twee domeinen die wel echt iets zouden kunnen uitmaken voor die houdbaarheid, met name de arbeidsmarkt en de pensioenen, vallen tot nog toe pijnlijk mager uit.
En ook op regionaal vlak lijken weinigen geïnteresseerd in de ernst van de situatie. Volgens ramingen van het Planbureau ligt enkel Vlaanderen op koers voor een terugkeer naar een begroting in evenwicht. Wallonië en Brussel zitten met onhoudbare begrotingstekorten, en daar lijkt verontrustend weinig interesse om daar iets aan te doen.
Onvermijdelijke budgettaire inspanningen
De huidige regeringen kunnen allicht nog net de schijn ophouden, maar de komende jaren zal de druk om echt in te grijpen in de overheidsfinanciën alleen maar toenemen. In de Europese opvolging van de budgettaire situatie zal de druk op België opgevoerd worden. Daarnaast zal op een bepaald moment ook de druk vanuit de financiële markten toenemen.
En bovendien zullen onze overheden in toenemende mate voor moeilijke keuzes geplaatst worden. De voorbije maanden waarin duidelijk werd dat België op het vlak van crisismaatregelen niet meekon met Duitsland en Nederland of waarin moeilijke beslissingen genomen moesten worden over de al dan niet indexering van werkingsmiddelen, waren op dat vlak weinig meer dan een voorsmaakje. De volgende regeringen zullen onvermijdelijk geconfronteerd worden met de onhoudbare budgettaire toestand.
Ingrepen nodig
Om de overheidsfinanciën terug op de rails te krijgen, zijn verschillende ingrepen noodzakelijk:
- Werk een geloofwaardig meerjarentraject uit om de overheidsfinanciën terug op orde te krijgen (en hou je daar aan) met ook duidelijke afspraken over de verdeling van de inspanningen tussen de verschillende beleidsniveaus.
- Meer mensen aan het werk: neem concrete maatregelen om de 80%-werkzaamheidsgraad te realiseren (de huidige arbeidsdeal is daarvoor ruimschoots onvoldoende).
- Maak werk van ernstige hervormingen in pensioenen en gezondheidszorg om de toekomstige uitgavenstijging door de vergrijzing onder controle te houden.
- Ga voor productiviteitsverhogende hervormingen om het groeipotentieel van onze economie te versterken en duurzamer te maken.
- Evalueer de efficiëntie van eerdere beleidsbeslissingen, zowel in uitgaven als inkomsten, en stuur bij waar de doelstellingen niet gehaald worden.
De budgettaire uitdagingen zullen niet vanzelf verdwijnen. Integendeel, zonder ernstige ingrepen zullen die alleen maar erger worden. Met de begrotingscontrole van dit voorjaar heeft deze regering nog één kans om op dat vlak echt iets te ondernemen.
