De gevolgen van een recent voorstel voor een zorgvuldigheidsplicht voor ondernemingen zijn niet te onderschatten.
Op 23 februari 2022 publiceerde de Europese Commissie een voorstel voor een zorgvuldigheidsplicht voor ondernemingen, ook wel ‘due diligence’ genoemd. Dit voorstel voorziet in zorgplichtrichtlijnen voor zowel milieu- als mensenrechtenkwesties in de hele wereldwijde waardeketen.
De gevolgen voor ondernemingen zijn niet te onderschatten, binnenkort wordt het besproken door de Europese ministers. Hoe ziet deze due diligence eruit bekeken door een ondernemersbril in de visie van Voka?
Klachtenprocedure
Bedrijven die binnen het toepassingsgebied vallen moeten nieuwe zorgvuldigheidseisen in hun beleid opnemen en passende maatregelen nemen om negatieve gevolgen voor de mensenrechten en het milieu vast te stellen, te voorkomen, te beperken en te beëindigen. Ze zullen ook een klachtenprocedure moeten instellen en de doeltreffendheid van de zorgvuldigheidseisen controleren en bekendmaken.
Wat alvast positief is aan het voorstel is dat er via de Europese richtlijn harmonisatie komt op Europees niveau, wat van belang is voor een gelijk speelveld tussen bedrijven in andere lidstaten. Verschillende nationale initiatieven op de Europese markt maken het immers onmogelijk voor bedrijven om te voldoen aan die veelheid aan voorwaarden die de verschillende due diligence wetgeving met zich meebrengen, wat leidt tot overbodige administratie. Ook kan Europa hier vooroplopen met een regelgevend kader en hebben we met duurzaamheid een competitief voordeel in vergelijking met de rest van de wereld.
3 redenen
Om die redenen (duurzame competitiviteit en een level playing field) wordt het Europees voorstel an sich gesteund. Jammer genoeg schort er wel wat aan de concrete uitwerking op Europees niveau.
Er is onvoldoende sprake van Europese uniformisering, hoewel dit wel het doel van het initiatief is. Het voorstel laat nog te veel manoeuvreerruimte aan de lidstaten:
- Ten eerste kan de implementatie in elke lidstaat verder gaan dan het voorstel van de Commissie.
- Daarnaast zijn bepaalde begrippen vaag of onvolledig geformuleerd in het voorstel. Lidstaten zouden deze begrippen anders kunnen interpreteren.
- Ook qua klachtenprocedure en sancties wordt de keuze bij de lidstaten gelegd. Inbreuken zullen dus tot andere procedures leiden in verschillende lidstaten.
Deze drie zaken zorgen dus eerder voor divergentie van interpretatie in plaats van harmonisering. Daarnaast mist dit initiatief evenredigheid. Hoewel de zorgvuldigheidseisen in de tekst alleen gelden voor zeer grote ondernemingen en enkele grote ondernemingen in risicosectoren, strekken ze zich uit over de gehele waardeketen. Hieronder vallen dochterondernemingen en zowel directe als indirecte zakelijke relaties.
Beter uitwerken
Ten slotte kan zelfs het punt gemaakt worden dat het vermijden van mensenrechtenschendingen en het nastreven van respect voor klimaat en milieu bij uitstek verantwoordelijkheden van de staat zelf zijn. Voka en Unizo staan achter deze doelstellingen, maar de verantwoordelijkheden worden hier te onevenredig bij ondernemingen gelegd in plaats van bij de staat of andere actoren.
Het voorstel van de Commissie lijkt dus zeker een nuttig initiatief met een mooi idee. Maar de uitwerking kan beter om zo de wetgeving het doel te laten bereiken waarvoor ze is opgesteld: Europese harmonisering en een volgende stap naar een duurzame, Europese economie.
