Op drie jaar tijd stijgen de lonen in België met 21%, de sterkste stijging van West-Europa en duidelijk sneller dan in de buurlanden (13%). Dat impliceert een belangrijke loonhandicap voor de Belgische bedrijven, wat op termijn onvermijdelijk voor economische schade zal zorgen. Tegen die achtergrond actie voeren voor nog sterkere loonstijgingen is op z’n zachtst gezegd bizar.
Vandaag is er opnieuw een nationale betoging, met als eerste eis grotere bruto loonsverhogingen. Dat is op z’n zachtst gezegd bizar nu er in januari voor bijna een miljoen werknemers een loonsverhoging van 11% zit aan te komen. Dat is het geval voor alle werknemers in sectoren die jaarlijks in januari indexeren. Alle andere werknemers hebben die stijging al eerder, gespreid doorheen het jaar, gekregen.
Daarbovenop opende de regering recent nog de mogelijkheid om voor 2023 een éénmalige premie tot 750 euro toe te kennen. Op het niveau van het mediaanloon is dat nog eens 2% extra. Niettemin blijven de vakbonden campagne voeren voor sterkere loonstijgingen, hoewel onduidelijk is hoeveel stijging ze dan eigenlijk in gedachten hebben.
Ongeziene loonstijgingen
Het voorbije jaar werd zowat de hele wereld geraakt door een inflatoire schok, een onverwachte opstoot van de inflatie door de stijgende grondstoffenprijzen. In bijna alle landen wordt die schok gedeeld opgevangen door gezinnen, bedrijven en overheden. Voor gezinnen betekent dat een zeker verlies aan koopkracht, voor bedrijven een daling van de winstmarges en voor overheden een verslechtering van het begrotingssaldo.
Als één van de weinige pakt België deze inflatoire schok anders aan: hier wordt de factuur grotendeels doorgeschoven naar de bedrijven. Dankzij de automatische indexering blijft de koopkracht van de gezinnen hier grotendeels gevrijwaard, maar die indexering moet uiteraard wel betaald worden door de bedrijven.
Volgens de recente vooruitzichten van de Europese Commissie zal het gemiddeld loon per werknemer in België tussen 2021 en 2024 met 21% stijgen. Dat is de sterkste stijging in West-Europa. In de buurlanden zouden de lonen in die periode gemiddeld met 13% toenemen. Opmerkelijk genoeg wordt hier vandaag meer actie gevoerd voor sterkere loonstijgingen dan in de buurlanden.
Niet evidente loonstijgingen
De vakbonden in ons land zien de loonstijgingen via de indexering als volstrekt vanzelfsprekend. Dat zijn ze niet, wat onmiddellijk duidelijk zou moeten zijn voor iedereen die eens over de landsgrenzen heen kijkt. In Luxemburg, één van de weinige andere landen die nog een systeem van automatische indexering heeft, beslisten werkgevers en vakbonden dit voorjaar al om de indexering voor de rest van dit jaar te pauzeren.
In België was dat tot nog toe onbespreekbaar, en wordt integendeel campagne gevoerd voor nog sterkere loonstijgingen en is er de mogelijkheid voor nog een extra premie. Voor een aantal bedrijven vormen die loonstijgingen geen probleem, maar in onze enquête bij 500 Vlaamse ondernemers van begin december gaf 70% aan dat de hogere lonen hun belangrijkste bezorgdheid zijn voor de komende zes maanden.
Loonhandicap
We hebben dit patroon al eerder doorlopen (o.m. in de tweede helft van de jaren 70 en in 2000-2013): via de indexering bouwen we een loonhandicap op tegenover buitenlandse concurrenten, vervolgens zorgt dat voor toenemende economische schade (bijv. doordat een aantal bedrijven hier vertrekt), en dan wordt ingegrepen via een indexsprong (devaluatie begin jaren 80) en/of een aantal jaar van volgehouden loonmatiging om de loonhandicap terug weg te werken. Vandaag zitten we nog in de eerste fase van dit patroon, en lijken de vakbonden en een aantal politieke partijen zich geen zorgen te maken over de quasi-onvermijdelijke tweede fase die volgt.
Op termijn zullen we toch moeten ingrijpen om die loonhandicap terug onder controle te krijgen. Maar het ziet er naar uit dat het daarvoor wachten wordt tot de economische schade terug oploopt. Hoe dan ook is het vandaag zeker geen goed idee om die loonhandicap nog verder op te drijven met nog sterkere loonstijgingen of allerlei extra premies.
