Intussen tien jaar geleden trad op 1 november 2012 de versterkte degressiviteit van de werkloosheidsuitkering in werking, de belangrijkste hervorming ter zake sinds de jaren 80.
De werkloosheidsverzekering bevindt zich op het snijpunt van passief en actief arbeidsmarktbeleid, een delicate evenwichtsoefening tussen het beschermen van onvrijwillig werklozen tegen de gevolgen van inkomensverlies en het behouden van een stimulans voor deze werklozen om terug naar de arbeidsmarkt te keren. Zeg maar: het vermijden van een werkloosheidsval.
Achterliggend idee van de degressiviteit is vooreerst met het oog op de bescherming tegen de gevolgen van inkomensverlies, de uitkeringen in de eerste periode van de werkloosheid op te trekken om de initiële shock van inkomensverlies sterker op te vangen. En dan vervolgens met het oog op het behoud van een stimulans voor wedertewerkstelling, daarnaast instellen van frequentere dalingen van het uitkeringsbedrag, om het verschil tussen inkomsten uit arbeid en de werkloosheid te vergroten naarmate men langer in de werkloosheid blijft.
Eindigheid van de uitkeringen zoals overal elders ter wereld mag geen taboe meer zijn.
Gianni Duvillier, senior adviseur Werk & Sociale Zekerheid bij Voka
Sinds de hervorming staat België bekend als het land met het grootste aantal mogelijke opeenvolgende stappen die de berekening van de werkloosheidsuitkering kunnen beïnvloeden, met bovendien één van de kleinste gemiddelde wijzigingen per stap in het tijdsprofiel. Een OESO-studie haalde deze complexiteit aan als mogelijke hinderpaal op het vlak van begrijpelijkheid voor de betrokkene. En laat die begrijpelijkheid nu net doorslaggevend zijn om de keuze te maken de zoekinspanningen naar werk te intensifiëren.
Complexiteit en ondoorzichtigheid
Bovendien is de grootte van het inkomensverschil een factor in de perceptie van urgentie. Het is van belang dat de afname van de uitkering tussen de verschillende stappen voldoende substantieel is, wil een degressief tijdsprofiel zijn potentieel als activerend stelsel waarmaken. Het is duidelijk dat de complexiteit en ondoorzichtigheid van de huidige degressiviteit een slag in het water is naar activering toe.
Bovendien stelde de RVA in een recente studie vast dat er heel wat categorieën werklozen slechts een beperkte of zelfs geen degressiviteit ervaren (‘fixatie van de uitkering’) wegens vallend onder een uitzondering (bijv. 55+’ers) of nog omdat ze het minimum trekken. Ook kalven welvaartsaanpassingen en indexeringen de degressiviteit verder af. De RVA besluit dat de complexe regelgeving verworden is tot theoretische constructie, die gestaag weg groeit van de reële evolutie van de uitkeringsbedragen.
Meer activerend
Het wekt dan ook geen verwondering dat aanwijzingen van mogelijke impact van de hervorming op transities naar werk dun gezaaid zijn. Ook de eventueel aan de hervorming toe te schrijven minderuitgaven zijn eerder beperkt (0,5% van uitgaven voor de betrokken populatie werklozen).
Het is voor Voka zonneklaar: de hervorming van 2012 is onvoldoende gebleken. Om onze werkzaamheidsgraad op te krikken moet de werkloosheidsverzekering meer activerend zijn. Eindigheid van de uitkeringen zoals overal elders ter wereld mag geen taboe meer zijn. Onze sociale zekerheid zal immers activerend zijn, of niet zijn.
Om in de sfeer van het 10-jarig jubileum te blijven is minstens een eenvoudige en meer transparante degressiviteit dringend nodig, met een beperkt aantal, maar wel substantiële stappen. En ook minder uitzonderingen. Een gemiste kans voor de Arbeidsdeal.
