Bedrijven en professionals groeien in hun activiteiten als ze meer efficiënt, meer concurrentieel of meer gepersonaliseerd gaan werken. AI kan een belangrijke technologie zijn om daarin te helpen. Maar dan moet het bedrijf wel mee zijn: een bepaalde graad van digitalisering en datagedrevenheid is noodzakelijk geworden om duurzaam te groeien.
Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen, voerde in de afgelopen 2 jaar bij zo’n 2.000 Vlaamse ondernemingen een digitale doorlichting uit. Die digiscan levert een beeld op van hoe digitaal matuur de Vlaamse ondernemingen zijn. We hernemen hun 11 conclusies.
Digitale kloof tussen grote en kleine ondernemingen blijft aanzienlijk
Ten eerste zien we dat de digitale kloof tussen grote en kleine ondernemingen groot blijft. Dat is jammer genoeg ook in lijn met indicatoren uit andere studies.
De categorie met de grootste ondernemingen steekt hier duidelijk met kop en schouders bovenuit.
Ondernemingen in de categorie van 10-25 werknemers scoren ook opmerkelijk goed. Maar dat is grotendeels omdat we in deze categorie veel dienstenbedrijven tellen.
Duidelijke strategie en actieplan blijven vaak achterwege
We zien dat een duidelijke strategie en actieplan vaak achterwege blijven bij onze Vlaamse ondernemingen.
Wat opvalt is dat bijna 60% van de bedrijven geen gedocumenteerde strategie heeft. Zorgwekkend, zeker als je weet dat dit een belangrijke randvoorwaarde is om te starten met digitale transformatie.
Ook enigszins zorgwekkend is dat bijna 7 op de 10 nog geen concreet actieplan heeft. In het ideale scenario heeft men een duidelijk actieplan met concrete termijnen, KPI's en verantwoordelijken per project.
We zien dat dit helaas slechts het geval is bij een zeer kleine minderheid. We zien wel een positieve evolutie. Beide percentages rond het ontbreken van strategie en actieplan blijken af te nemen over de tijd.
Externe evoluties onvoldoende opgevolgd
We kunnen ook vaststellen dat het merendeel van de ondernemingen onvoldoende rekening houdt met externe evoluties. Dat kan gaan over markttrends, technologieën zoals blockchain, artificiële intelligentie,… , nieuwe businessmodellen, of je concurrenten.
Maar liefst 44% van de ondernemingen volgt trends en technologieën niet actief op.
Wat dan wel weer positief is, is dat 3 op de 10 toch actief technologische evoluties binnen en buiten de sector opvolgt, en dus ook over het muurtje kijkt bij andere ondernemingen of organisaties.
Kleine minderheid heeft vast budget voor digitale transformatieprojecten
Als we het hebben over budgetten, zien we dat slechts een kleine minderheid echt een vast budget heeft gealloceerd voor digitale transformatieprojecten.
Dat is ook positief gecorreleerd met de bedrijfsgrootte. Het zijn dus vooral de grotere ondernemingen die een jaarlijks budget reserveren. Vaak gaat het over een percentage van de omzet. In de cijfers zien we dat ongeveer 1 op de 5 op dit moment daar geen budget voor heeft voorzien. In het merendeel van de cases worden eventuele middelen ook ad hoc toegewezen.
Rollen en verantwoordelijkheden rond digitalisering onvoldoende gedefinieerd
Een andere vaststelling is dat rollen en verantwoordelijkheden rond digitalisering bij het gros van de ondernemingen onvoldoende zijn gedefinieerd.
Nochtans is het zeer belangrijk om dat wel te doen om het succes van alle digitaliseringsprojecten te verhogen. Ook het aanstellen van een eindverantwoordelijke is belangrijk.
Te weinig aandacht voor menselijk kapitaal
De meeste ondernemingen besteden ook nog te weinig aandacht aan het menselijk kapitaal in de onderneming, of het aanwezige talent. We zien dat een stuk minder dan de helft van de ondernemingen trainingsplannen heeft voor haar personeel, nochtans cruciaal binnen digitale transformatie. Bij slechts 6% van de ondernemingen is er een gepersonaliseerd trainingsplan. We zien wel dat deze cijfers positief evolueren over de jaren heen.
Meerderheid heeft analoge en digitale verkoopskanalen, maar gebrek aan omnichannel
Een andere vaststelling is dat het merendeel van de bevraagde ondernemingen wel analoge en digitale verkoopskanalen heeft om te interageren met zijn klanten, maar een omnichannelbenadering waarbij beide kanalen op elkaar zijn afgestemd ontbreekt nog veelal.
Wat de online interactie met klanten betreft zien we dat 40% wel een website heeft maar enkel met wat contactinformatie. (8% daarentegen biedt zijn producten aan via een digitaal platform met een uitgebreide klantenondersteuning).
We zien ook dat er bij 4 op de 10 geen enkele afstemming tussen beide kanalen is, nochtans belangrijk om een frictieloze en aangename klanteninteractie te verzekeren.
Cybersecurity blijft cruciaal aandachtpunt
Cyberveiligheid vervolgens blijft een heel belangrijk aandachtspunt. We blijven hier hameren op het belang hiervan, maar toch zien we dat nog steeds 6 op de 10 ondernemingen geen digitale beveiligingsstrategie hebben. Nochtans leert de meest recente CS barometer dat 1 op de 8 ondernemingen in Vlaanderen vorig jaar getroffen werd door cyberaanvallen.
We zien in de data ook dat het vooral de kleinere ondernemingen zijn die onvoldoende werk maken van beveiligingsmaatregelen. Dat baart ons wel zorgen, want ook al zijn ze in vergelijking met grotere ondernemingen net iets minder vaak het doelwit, de aangerichte schade is proportioneel wel groter.
Wat hier wel positief is, is dat het percentage dat geen digitale beveiligingsstrategie heeft wel aan het afnemen is in de scan. Terwijl dit in 2020 nog 61% was, bedroeg het in 2021 58%, en daalde het verder tot 55% in 2022. Werpen de vele sensibiliseringsacties van Voka en partners dan toch stilaan hun vruchten af?
Nog steeds veel manueel datawerk
Op het vlak van data zien we dat er nog steeds veel manueel gebeurt. Hier zien we bv. dat maar in 1 op de 3 ondernemingen data automatisch wordt verzameld. Bij de grootste ondernemingen gaat het wel over meer dan 1 op 2. Hier kunnen we opmerken dat bijna 50% van de ondernemingen inzichten gaat verwerven op basis van rapporten die manueel worden opgesteld. Wat wel positief is dat ongeveer 30% van de ondernemingen toch wel automatisch inzichten verwerft op basis van data, toch wel een hoog percentage.
Ook bij productiebedrijven zien we dat processen grotendeels manueel worden opgevolgd
Ook bij productiebedrijven zien we ten slotte dat hun processen ook nog grotendeels manueel worden opgevolgd. De cijfers tonen aan dat dit voor meer dan 7 op 10 productiebedrijven nog steeds geldt.z
Grote verschillen tussen sectoren
Zoals eerder opgemerkt zijn vooral de dienstenbedrijven digitaal matuur (2,6 op 5 versus 2,4 bij de maakbedrijven). Ze zijn ook beter vertegenwoordigd in de digitale quick scan (60% van alle invulde surveys). Los van het onderscheid tussen maak- en dienstenbedrijven, zien we dat de bedrijven die de scan hebben ingevuld zeer sterk verspreid zijn over tal van sectoren. Een overzicht:
Sectoren sterkst vertegenwoordigd in de Voka Digital Quickscan
- Ontwerpen en programmeren van computerprogramma's, computerconsultancy-activiteiten en aanverwante activiteiten (IT) - 2,92
- Wetenschappelijke en technische activiteiten - 2,69
- Groothandel en handelsbemiddeling - 2,60
- Activiteiten van hoofdkantoren; adviesbureaus - 2,60
- Financiële dienstverlening en verzekeringen - 2,59
- Onderwijs - 2,56
- Administratieve en ondersteunende diensten - 2,53
- Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen - 2,47
- Architecten en ingenieurs; technische testen - 2,47
- Detailhandel - 2,45
- Vervaardiging van metalen - 2,44
- Vervaardiging van voeding en drank - 2,43
- Vervoer en opslag - 2,43
- Exploitatie van en handel in onroerend goed - 2,21
- Bouwsector - 2,19
Voka gids(t)
Meer dan 1.900 respondenten hebben de scan al dan niet gedeeltelijk ingevuld. Ongeveer 1.100 verschillende bedrijven vulden de scan volledig in.
De scan werd voornamelijk ingevuld door de kleinere kmo's, meer dan 50% (54%) van de ondernemingen bevindt zich in de categorie van bedrijven tot 25 werknemers. Tegelijkertijd kunnen we ook wel zien dat 24% van de respondenten meer dan 100 werknemers telt.
Als je gaat kijken naar het gemiddelde maturiteitsniveau, dan bedraagt dit 2,54 op 5 (was in juni 2022 hetzelfde), wat duidt op een matige digitaliseringsgraad.
We zien ook dat dienstenbedrijven duidelijk digitaal meer matuur zijn. Het verschil tussen beide is vooral zeer groot op het vlak van strategie en klanten/leveranciers. Deze verschillen kan je grotendeels herleiden tot het gegeven dat productiebedrijven vaak minder klantgericht zijn en meer worstelen met het vinden van het juiste businessmodel. Dienstenbedrijven zijn vaak ook wendbaarder.
Veel bedrijven lopen achter op digitaal gebied, met zorgen over cyberveiligheid en AI. Dit moet als een waarschuwing dienen. Bedrijven moeten digitale beveiligingsstrategieën implementeren om kwetsbaarheid te verminderen. Voka biedt hulp en oplossingen om gezamenlijke groei te bevorderen via versnelde digitalisering.
Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka.
