Overslaan en naar de inhoud gaan
Map
  • Energie-FAQ: de meeste gestelde vragen over de energiecrisis

Energie-FAQ: de meeste gestelde vragen over de energiecrisis

  • 30/01/2023

De energiecrisis treft ondernemingen hard. Er zijn dringend maatregelen nodig want door de hoge prijzen zien heel wat bedrijven zicht genoodzaakt hun productie te verminderen of zelfs stil te leggen. In deze FAQ volgen we de situatie op de voet en beantwoorden we de meest prangende vragen van ondernemers. 

NIEUW EN IN DE KIJKER

Wat zijn de belangrijkste wijzigingen aan het Vlaamse kader?

De Vlaamse regering heeft het steunkader energie versoepeld. Dit is veranderd ten opzichte van het vorige kader: 

  • Uw energieprijzen moeten met minstens 50% zijn gestegen, waar vroeger een verdubbeling van de energieprijzen noodzakelijk was.
  • Er moet geen sprake meer zijn van een negatieve EBITDA, maar er moet wel een EBITDA-daling zijn van minstens 50% t.o.v. referentie-EBITDA (2021).
  • De totale meerkost aan elektriciteit en gas bedraagt minstens de helft van de EBITDA-daling met een cap op 35% van de referentie-EBITDA

Bekijk hieronder de schematische overzicht van het steunkader 2023 (wijzigingen in het vet)

Waar vind ik de schematische voorstelling van het steunkader 2023?

Bekijk hieronder de schematische voorstelling van het steunkader 2023 (wijzigingen in het vet):

 

Wie komt in aanmerking voor energiesteun van de Vlaamse regering en wat zijn de voorwaarden? 

Ondernemingen die geconfronteerd worden met hoge stijgingen van hun energiekosten kunnen voor het laatste kwartaal van dit jaar en het eerste kwartaal van 2023 een subsidie krijgen. De steun wordt toegekend binnen het kader van het Europese “Temporary Crisis Framework” en is onderworpen aan (strenge) voorwaarden.  

De doelstelling van de steun is om zeer gericht in te grijpen en die ondernemingen te ondersteunen die op het punt staan om de productie stil te leggen. 

In principe komen alle ondernemingen in aanmerking voor de besliste energiesteun. Wel moeten volgende voorwaarden voldaan zijn: 

  • Minstens 7.500 euro (excl. btw) aan energiekosten voor 2021 kunnen aantonen; 
  • Uw elektriciteit - en gasprijzen minimaal met 50 procent zijn gestegen t.o.v. de eigen gemiddelde prijs in 2021;
  • Energiebeleidsovereenkomst (EBO) ondertekenen (en naleven) indien bedrijf zich in EBO-doelgroep bevindt 
  • Een daling kennen van minstens 50 procent van uw EBITDA
  • De totale meerkost aan elektriciteit en gas bedraagt minstens de helft van de EBITDA-daling met een cap op 35% van de referentie-EBITDA
  • Maximaal 35% ingeschreven personeel op tijdelijke werkloosheid in kwartaal waarvoor steun wordt toegekend
  • Geen cumul met andere VLAIO-steun in de steunperiode: beperkt tot Strategische Transformatiesteun (STS) en KMO-groeisubsidie
  • Geen uitkering van dividenden voor boekjaar 2023


Meer info op de VLAIO-pagina

Meer info op het meest recente nieuwsartikel van VLAIO

Wanneer en waar kan ik de energiesteun aanvragen?

Alle info en de mogelijkheid op steun aan te vragen, vind je op deze pagina van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO). Dit kan tot 30 juni. 

Hoeveel steun kan mijn onderneming krijgen?

Op de site van VLAIO kun je berekenen hoeveel steun je onderneming kan krijgen. 

Ga naar de formule.

Er is nu ook steun mogelijk op het niveau van een bedrijfstak. Hoe zit dat precies?

Ook een aparte bedrijfstak kan op steun rekenen. Dit zijn de voorwaarden:

  • Definitie bedrijfstak: een geheel dat op technisch en organisatorisch gebied een autonome activiteit uitoefent en op eigen kracht kan werken (Wetboek Vennootschappen).
  • Enkel indien energie-intensief
  • Minimale omzet: 40 miljoen euro
  • Minimale omzet bedrijfstak: 20 miljoen euro
  • Max. 75% van absoluut plafond: 3 miljoen euro/kwartaal (categorie B – energie-intensief), 5,625 miljoen euro/kwartaal (categorie C – Annex 1), vermoedelijk geen grote impact o.w.v. aftopping steun op 80% operationeel verlies.

Voorwaarden blijven van toepassing, maar berekend op niveau bedrijfstak.

Hoeveel ondersteuning kan mijn onderneming krijgen? 

Het goedgekeurde kader voorziet ondersteuning voor het gedeelte bovenop de stijging van 50 procent van uw energieprijzen in 2021.

Ondernemingen worden ingedeeld in drie categorieën: 

  • Alle bedrijven 
  • Energie-intensieve bedrijven (minstens 3% van de productiewaarde in 2021 bestaat uit energiekosten) 
  • Bedrijven uit sectoren die voorkomen op bijlage 1 van het Temporary Crisis Framework 

Voor elk van deze drie categorieën geldt een verschillend steunpercentage en een verschillend steunplafond per kwartaal.

  • Voor categorie I (alle bedrijven) is het maximale steunpercentage 25% op het gedeelte boven de 50 %, met een maximaal absoluut steunbedrag van 500.000 euro per kwartaal.
  • Voor categorie II (energie-intensieve bedrijven) is het maximale steunpercentage 30% op het gedeelte boven de 50 %, met een maximaal absoluut steunbedrag van vier miljoen euro per kwartaal. 
  • Voor categorie III (bijlage I bedrijven) is het maximale steunpercentage 35% op het gedeelte boven de 50 %, met een maximaal absoluut steunbedrag van 7,5 miljoen euro per kwartaal.

Bij elk van deze categorieën wordt de steun bijkomend afgetopt op 70 procent van de referentie EBITDA (in 2021). 

Het tijdelijk bijzonder stelsel van economische werkloosheid voor energie-intensieve bedrijven is verlengd tot 31 maart: wat zijn de voorwaarden?

Vanaf 1 oktober is een bijkomend stelsel van economische werkloosheid ingevoerd. Dit bijzonder stelsel liep oorspronkelijk tot en met 31 december 2022, maar is volgens het begrotingsakkoord nu verlengd tot en met 31 maart 2023. Het is op gelijke wijze van toepassing op zowel  arbeiders als bedienden.
 
Voor energie-intensieve bedrijven 

Onder energie-intensieve bedrijven wordt verstaan de bedrijven:

  • waar de aankoop van energieproducten, met inbegrip van energieproducten andere dan aardgas en elektriciteit, ten minste 3 % van de toegevoegde waarde uitmaakt voor het kalenderjaar 2021 of 
  • die aantonen dat hun definitieve energierekening voor het derde trimester 2022 is verdubbeld ten opzichte van hun definitieve energierekening voor hetzelfde trimester van 2021.

Ten minste vijf dagen voordat hij de voorafgaande mededeling (zie verder) kan versturen, moet de werkgever bij middel van het formulier C106A-ENERGIE via elektronische weg aan de RVA op eer verklaren dat hij aan de voorwaarden voldoet.

Welke regeling?

  • Volledige schorsing voor ten hoogste vier weken, of
  • Gedeeltelijke schorsing (van minder dan drie arbeidsdagen per week of minder dan één arbeidsweek per twee weken) voor ten hoogste drie maanden.

Er is geen verplichte werkweek bij het bereiken van de voorziene termijn. De werkgever kan vervolgens opnieuw gebruik maken van de mogelijkheid om de arbeidsovereenkomst geheel te schorsen of een regeling van gedeeltelijke arbeid in te voeren.

Welke formaliteiten? 

Naast de verklaring op eer waarvan hierboven sprake moet de werkgever om gebruik te kunnen maken van dit bijzonder stelsel telkenmale de gebruikelijke formaliteiten inzake kennisgeving aan de werknemers en mededeling aan de RVA naleven. De kennisgeving dient te gebeuren ten minste drie dagen voorafgaand aan het toepassen van het stelsel van tijdelijke economische werkloosheid.

De werkgever is ook verplicht de eerste dag van de effectieve tijdelijke werkloosheid in elke kalendermaand onmiddellijk op elektronische wijze mee te delen aan de RVA.

Supplement aan werknemer? 

De werkgever (of het Fonds voor Bestaanszekerheid) moet een supplement bovenop de werkloosheidsuitkeringen (in dit geval 70% ipv 65%) te betalen van minstens 5 euro per dag waarop de werknemer niet heeft gewerkt. Het actueel geïndexeerd bedrag bedraagt 6,22 euro. Het mag in geen geval lager zijn dan het bedrag van het supplement dat wordt toegekend in het kader van de klassieke regelingen inzake tijdelijke economische werkloosheid. 

Meer informatie: E5 | Werkgevers | RVA

De daling van federale accijnzen op gas en elektriciteit wordt verlengd tot en met 31 maart 2023. Wat betekent de daling van accijnzen voor mijn onderneming?

Zowel voor elektriciteit als voor aardgas betaalt u vandaag federale accijnzen. Deze bestaan uit twee verschillende bijdragen: de bijzondere accijns en de bijdrage op de energie.

De regering heeft beslist om de bijzondere bijdrage voor aardgas voor de eerste twee schijven (tot 50 GWh) op “nul” te zetten. Voor dezelfde schijven zal de bijdrage op de energie dalen tot het Europese minimum.

Voor elektriciteit wordt de bijzondere accijns voor de eerste drie schijven (tot 1 GWh) op “nul” gezet. Dit levert maximaal een voordeel op van +/- 14 EUR/MWh

Beide maatregelen worden nu volgens het begrotingsakkoord verlengd tot en met 31 maart 2022.

Hoe zit het met de Vlaamse overbruggingsregeling?

U komt eventueel in aanmerking voor de Vlaamse Overbruggingslening. Deze wordt ook uitgebreid. Het maximale bedrag zal zo snel mogelijk opgetrokken worden tot 750.000 euro.  

Het gaat om zeer voordelige leningen (1,5% interest) waarmee een kleine onderneming tot 200.000 euro kan ontlenen en middelgrote ondernemingen maximaal 400.000 euro. Voor leningen tot 50.000 euro geldt een looptijd van 24 maanden en voor bedragen daarboven is dat 36 maanden. De eerste 12 maanden moeten er geen aflossingen gebeuren. De maatregel werd veelvuldig benut door ondernemers uit alle sectoren en kon op zeer positieve feedback rekenen.  

Deze succesvolle maatregel wordt nu uitgebreid door het maximale ontleenbare bedrag voor kmo’s op te trekken tot 750.000 euro. Parallel wordt een nieuwe, uitgebreidere variant van de overbruggingslening uitgewerkt. Die lening zal voor alle ondernemingen (klein, middelgroot en groot) beschikbaar zijn, en toelaten om tot maximaal 2 miljoen euro te ontlenen met een looptijd van 6 jaar. 

Meer info

ALLE VRAGEN

Waar kan mijn onderneming de energiesteun die de Vlaamse regering voorziet onder het Europese “Temporary Crisis Framework” aanvragen?

De steunaanvraag zal verlopen via het Vlaams agentschap innoveren & ondernemen. Op dit moment zijn nog geen details bekend over de exacte procedure. U kan alvast de website van Vlaio in het oog houden.

Heeft de Vlaamse regering buiten de energiesteun en de overbruggingslening nog andere energiemaatregelen genomen?

Naast de energiesteun en de uitbreiding van de overbruggingslening werden ook nog andere maatregelen genomen. 

Zo voorziet men budget om de Vlaamse meerkosten in de energiefactuur niet te laten stijgen. 

Eerder besliste de Vlaamse regering al om het quotum voor de opkoopplicht van groenestroomcertificaten te verlagen, waardoor minder kosten doorgerekend zullen worden in de energiefactuur. 

Ook het budget van de call groene warmte zal uitgebreid worden met 60 miljoen euro

Er is echter nog geen specifieke informatie beschikbaar over de inhoud van deze maatregelen. 

Hoeveel ondersteuning voorziet de Vlaamse regering in totaal?


De Vlaamse regering voorziet in totaal een gesloten budgettaire enveloppe van 250 miljoen euro. Hieronder valt zowel de steun die toegekend wordt in het laatste kwartaal van 2022 als de steun die toegekend wordt in het eerste kwartaal van 2023.

Welke acties worden er op Europees niveau genomen om de energieprijzen te drukken?

Op 14 september stelde de Europese Commissie haar voorstel voor om op korte termijn energiemaatregelen te nemen, zowel voor elektriciteit als gas.

Dit bestaat uit de volgende zaken: 

1. Verbruik minderen om zo de prijzen te doen dalen
Lidstaten worden gevraagd om 10 procent te verminderen in het algemeen en een verplichte reductie van 5 procent tijdens piekuren

2. Overwinstbelasting elektriciteit
Prijsplafond voor elektriciteitsproductie die kan worden geproduceerd aan lagere prijzen (nucleair, wind - en zonneenergie, ..). Met die opbrengsten kunnen bedrijven en huishoudens worden gecompenseerd

3. Solidariteitsbijdrage sectoren fossiele brandstoffen
Belasting op de olie, gas - en kolensectoren, waarvan de opbrengsten opnieuw naar bedrijven en huishoudens kunnen terugvloeien

4. Het doen dalen van de gasprijzen
Door in te zetten op gezamenlijke aankopen en het bestuderen van een prijsplafond op gas. 

Deze voorstellen worden nu bestudeerd door de lidstaten en er wordt een nieuwe bijeenkomst van de Europese ministers van energie voorzien op 30 september.

Op lange termijn wordt gekeken naar het design van de Europese energiemarkt, waar wordt nagedacht over een grondige en structurele hervorming van de Europese energiemarkt. Dit komt ten vroegste begin volgend jaar. 

Het persbericht vind je hier. 

Wat heeft het Overlegcomité energie beslist?

Het Overlegcomité energie heeft op zes domeinen maatregelen genomen om de energiefactuur onder controle te houden.

  • Vermindering van het verbruik

Vanuit de filosofie dat de goedkoopste energie de energie is die we niet verbruiken, worden burgers, bedrijven en overheid aangespoord om minder gas, elektriciteit en brandstof te verbruiken. Om dit proces op gang te brengen, heeft de federale regering beslist de temperatuur in al haar gebouwen te verlagen tot 19 graden. Het gebruik van airconditioning wordt gereguleerd (tot een maximum van 27 graden). De verlichting in de federale gebouwen en monumenten zal tussen 19 en 6 uur worden uitgeschakeld.

  • Steun aan de bevolking

 De federale regering heeft beslist alle bestaande steunmaatregelen tot het einde van de winter te verlengen tot 31 maart 2023
 
- De uitbreiding van de doelgroep voor de sociale tarieven (ten gunste van één miljoen huishoudens).
- De verlaging van de accijnzen op benzine en diesel.
- 6% btw op elektriciteit en gas. 
- Een identieke financiële compensatiemaatregel voor stookolie.
 
Er worden ook gesprekken gevoerd met de energieleveranciers om ervoor te zorgen dat consumenten die een afbetalingsplan vragen, dit op eenvoudig verzoek kunnen verkrijgen.  

  • Steun van de banken aan de zwaarst getroffen huishoudens

De federale regering onderhandelt met de financiële sector om de zwaarst getroffen huishoudens een duwtje in de rug te geven, onder meer via uitstel van hypotheekaflossingen. De banken zullen middelen ontwikkelen om de toegang tot energiebesparende maatregelen te verruimen. 

  • Steun aan de ondernemingen

De federale regering onderzoekt samen met de gewesten de uitvoering van het tijdelijke crisiskader dat de Europese Commissie in België heeft voorgesteld om onze ondernemingen te ondersteunen in het licht van de sterk stijgende prijzen. Er zal overleg worden gepleegd met de sectoren met de meeste impact, de vertegenwoordigers van de werkgevers en werknemers. 

  • Bevordering van de investeringen in duurzame oplossingen en isolatie

De federale regering heeft de btw voor investeringen in zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen al verlaagd van 21% naar 6% voor woningen die minder dan 10 jaar oud zijn (maatregel geldig tot eind 2023). De maatregel om de btw voor afbraak en heropbouw tot 6% te verlagen, is onder dezelfde voorwaarden tot eind 2023 verlengd. 

  • Strijd tegen overwinsten 

De regering zal de nodige maatregelen nemen om de overwinsten die bepaalde energiebedrijven momenteel boeken, af te romen. Een werkgroep van deskundigen van de CREG, de FOD Economie en de FOD Financiën moet nagaan waar die overwinsten zich bevinden, of ze in België kunnen worden aangepakt en welke fiscale en juridische instrumenten daarvoor kunnen worden ingezet, zonder het gelijke speelveld in de energiesector in het gedrang te brengen.

In de kernenergiesector wordt dit al aangepakt voor de vier recentste centrales, via de vennootschapsbelasting, maar ook via een extra heffing als onderdeel van de verdelingsaanslag. Deze heffing wordt dit jaar van 750 naar 838 miljoen opgetrokken, een bedrag dat volledig over de consumenten zal worden herverdeeld.

Welke steunmaatregelen neemt de federale regering voor gezinnen?

Er komt een basissteunpakket energie voor de gezinnen.

Voor alleenstaanden met een jaarlijks netto belastbaar inkomen hoger dan 62.000 euro of een
koppel zonder personen ten laste met een jaarlijks netto belastbaar inkomen hoger dan
125.000 euro, (per persoon ten laste komt bij het jaarlijks netto belastbaar inkomen 3700
euro), zal op deze korting een bijzondere heffing verschuldigd zijn aan de gemiddelde
aanslagvoet maal 1,5 via het aanslagbiljet. Wanneer de energiefactuur op meerdere namen
staat, wordt de korting overeenkomstig omgedeeld.

Basispakket gas (5000 KWh): 135€ per maand (maanden november en december
2022) – van toepassing op:

  • alle variabele contracten
  • alle vaste contracten afgesloten of hernieuwd na 1 oktober 2021
  • ook de consumenten via een gezamenlijke stookinstallatie ontvangen deze tussenkomst
  • niet van toepassing op de SOCTAR-klanten

Basispakket elektriciteit (1500 KWh): 61€ per maand (maanden november en
december 2022) – van toepassing op:

  • alle variabele contracten
  • alle vaste contracten afgesloten of hernieuwd na 1 oktober 2021
  • niet van toepassing op de SOCTAR-klanten

Parallel aan de verlenging van de BTW-verlaging (beslissing 30/8/2022) wordt de
stookoliecheque verhoogd van 225€ naar 300€ en de periode wordt verlengd tot eind
maart 2023.

  • de aanvragen die reeds werden ingediend zullen 300 € ontvangen
  • er kan slechts 1 maal een mazoutcheque aangevraagd worden
  • Het stookoliefonds wordt in 2022 verhoogd met 10 MEUR
Voor welke sociale bijdragen kan ik uitstel van betaling krijgen en voor hoe lang?

U kan uitstel krijgen voor volgende bijdragen:

  • Bijdragen voor het derde kwartaal van 2022
  • Bijdragen voor het vierde kwartaal van 2022
  • Bijdragen voor het eerste kwartaal van 2023
  • Het debetbericht voor jaarlijkse vakantie 2023

12 tot 24 maanden. Eens we meer informatie hierover hebben, wordt de FAQ aangevuld.

De daling van federale accijnzen op gas en elektriciteit wordt verlengd tot en met 31 maart 2023. Wat betekent de daling van accijnzen voor mijn onderneming?

De daling van federale accijnzen op gas en elektriciteit wordt verlengd tot en met 31 maart 2023. Wat betekent de daling van accijnzen voor mijn onderneming?
Zowel voor elektriciteit als voor aardgas betaalt u vandaag federale accijnzen. Deze bestaan uit twee verschillende bijdragen: de bijzondere accijns en de bijdrage op de energie.

De regering heeft beslist om de bijzondere bijdrage voor aardgas voor de eerste twee schijven (tot 50 GWh) op “nul” te zetten. Voor dezelfde schijven zal de bijdrage op de energie dalen tot het Europese minimum.

Voor elektriciteit wordt de bijzondere accijns voor de eerste drie schijven (tot 1 GWh) op “nul” gezet. Dit levert maximaal een voordeel op van +/- 14 EUR/MWh

Beide maatregelen worden nu volgens het begrotingsakkoord verlengd tot en met 31 maart 2022.

Kan ik ook steun krijgen voor investeringen in energie-efficiëntie?

Via een impulsprogramma energie-efficiëntie zal men maatregelen nemen om bedrijven te informeren, te adviseren en te begeleiden. Ook wordt voorzien in investeringssteun om de meerkosten van bepaalde ecologische investeringen te helpen opvangen. Dit programma zal ook afgestemd worden met de energiebeleidsovereenkomsten.  

Concreet gaat het om een pakket van bijna 100 miljoen euro in 2022 en 2023, om de bedrijven te stimuleren en ondersteunen met advies en begeleiding, demo’s, tussenkomsten in de ecologische meerkosten voor energiemaatregelen en flankerende maatregelen.  

Meer info

Wat betekent het tijdelijk moratorium op faillissementen van ondernemingen die getroffen worden door de energiecrisis

Ondernemingen die door acties van hun energieleverancier dreigen failliet te gaan, worden tijdelijk beschermd tegen hun schuldeisers. Deze maatregel loopt tot 31 december 2022.

Welke praktische tips zijn er voor ondernemingen om energie te besparen?

Verschillende instanties, zoals de FOD Economie, hebben nuttige tips verzameld rond energie-efficiëntie voor ondernemingen en zelfstandigen. We zetten er hier een aantal op een rij.

Verlichting

  • Doof de lichten in ruimtes die niet gebruikt worden.
  • Vermijd alle soorten buitenverlichting, zoals reclameverlichting, spots op de gevel, kerstverlichting. De veiligheidsverlichting laten we buiten beschouwing.
  • Gebruik spaarlampen (led).
  • Installeer in zoveel mogelijk kantoorruimtes intelligente verlichting.

Verwarming (elektrisch)

  • Wanneer je op het werk bent: verlaag de temperatuur in de kantoor- of werkruimtes tot maximaal 19 à 20° C.
  • Wanneer je terug naar huis gaat: verlaag de temperatuur in de kantoor- of werkruimtes tot maximaal 16°C.
  • Sluit de deuren tussen de kantoorruimtes en de gangen om warmteverlies te vermijden.
  • Sluit de ramen om te voorkomen dat de warmte naar buiten gaat.
  • Isoleer leidingen voor sanitair warm water en centrale verwarming.

Elektrische toestellen

  • Schakel elektrische toestellen (computers, printers, fotokopieerapparaten enz.) uit na de kantooruren.
  • Stel computers zo in dat ze snel overgaan in slaapstand als ze niet worden gebruikt.
  • Gebruik eerder laptops dan desktops. Die laatste verbruiken gemiddeld 60 tot 80% meer elektriciteit.
  • Gebruik de trap in plaats van de lift.
  • Vermijd sluimerverbruik door de toestellen die niet worden gebruikt, volledig uit te schakelen.
Hoe hoog staan onze energieprijzen?

De olieprijs schommelde het voorbije jaar tussen 100 en 110 dollar per vat. Dat is hoog in vergelijking met de voorgaande jaren, toen de olieprijs rond 50 dollar per vat schommelde. Maar het is zeker niet historisch hoog. Tien jaar geleden lag de olieprijs hoger dan vandaag, in 2008 klom die zelfs naar 140 dollar vat.

Vooral de gasprijs brak de voorbije maanden alle records. Vandaag ligt de Europese gasprijs op 250 euro per Mwh (zo’n 100 euro minder dan een week geleden). Tot begin 2021 lag de gasprijs jarenlang in de buurt van 20 euro per Mwh. Die ongeziene prijsstijging is trouwens vooral een Europees gegeven. In Europa was aardgas de voorbije weken bij momenten tot 10 keer zo duur als in de VS

Door de prijsvorming van de elektriciteit volgt de elektriciteitsprijs de gasprijs op de voet. De elektriciteitsprijs wordt bepaald door de duurste producent (anders produceert die niet en dreigt een tekort), en dat is de facto de productie via gas. In die zin klommen de elektriciteitsprijzen ook al naar historische hoogtepunten.

Volgens onze enquête van begin deze week bij 700 Vlaamse bedrijven ligt de elektriciteitsprijs vandaag gemiddeld dubbel zo hoog als in 2021. De gasprijs ligt gemiddeld 180% hoger dan in 2021. Voor de energie-intensieve bedrijven gaat het om prijsstijgingen van respectievelijk 150% en 260%

 
 

 



Voor alle bedrijven ligt de huidige gasprijs 180% hoger dan gemiddeld in 2021, voor de energie-intensieve bedrijven is de aardgasprijs 260% hoger. De elektriciteitsprijzen zijn respectievelijk 100% en 150% gestegen. Dat blijkt uit een enquête van Voka bij 700 ondernemingen.

Bijna één op twee bedrijven is niet ingedekt tegen stijgende energieprijzen. Bij diegene die wel ingedekt zijn, loopt voor de helft de indekking af binnen de 3 maanden. Slechts één op de vier bedrijven is voor langer dan een jaar ingedekt.

Bij een verdere stijging van de energieprijzen zegt een derde van de respondenten hun productie te zullen verminderen of stop te zetten. Bij de energie-intensieve bedrijven ligt dit percentage nog hoger.

Door de sterk gestegen energieprijzen draait één op de vier energie-intensieve ondernemingen nu al met een operationeel verlies, nog eens vier op de tien ziet een belangrijk risico op verlies bij verder stijgende energieprijzen.

Waarom staan de prijzen zo hoog?

De gasprijzen waren al aan het stijgen voor dit jaar door productieproblemen (o.a. in Noorwegen) en door een toenemende wereldvraag door het coronaherstel en door de overstap naar meer duurzame energiebronnen, waarbij in veel landen gas een cruciale rol inneemt. 

De oorlog in Oekraïne gooide de hele Europese gasmarkt overhoop, gezien Rusland een belangrijke gasleverancier is. De voorbije maanden schroefde Rusland haar gasleveringen aan Europa geleidelijk aan terug, wat voor heel veel druk zorgde op de Europese gasmarkt.   

Gaan de prijzen nog verder stijgen?

De Europese gasprijs was de voorbije maanden extreem volatiel. Zo spurtte de gasprijs begin maart naar 230 euro per Mwh, om tegen eind maart terug te zakken naar 100 euro. Eind vorige week klom de gasprijs naar 350 euro per Mwh, vandaag is dat terug 250

Die extreme volatiliteit zal allicht nog geruime tijd aanhouden. Meerdere onzekere factoren kunnen de markt parten spelen: wat doet Rusland met haar gasleveringen, wordt het een strenge winter, vindt Europa alternatieve leveranciers, hoe erg wordt de recessie in Europa … Al die factoren zullen een rol spelen, en vallen moeilijk te voorspellen. Het enige wat vast staat, is dat we moeten leren omgaan met structureel hogere gasprijzen dan wat we voor deze crisis gewoon waren.   

Wat betekent dit voor onze concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland?

De concurrentiepositie van de Belgische bedrijven staat onder druk door de hoge energieprijzen en de snel stijgende loonkosten. Gas en elektriciteit zijn in Europa gevoelig duurder dan in de rest van de wereld, wat vooral voor de industrie een handicap is bijv. tegenover Amerikaanse concurrenten.

Specifiek voor België komt daar ook nog eens een belangrijke loonhandicap bovenop. Via de automatische loonindexering wordt de duurdere energie in België veel sneller vertaald in hogere lonen dan in de buurlanden. Voor de periode 2022-2024 kijken we in België aan tegen een stijging van de loonkost met 20%. Dat impliceert een belangrijke loonhandicap

Zijn bedrijven ingedekt tegen de hoge prijzen, en zo niet, hoe reageren ze?

Bijna één op twee bedrijven is niet ingedekt tegen stijgende energieprijzen. Bij diegene die wel ingedekt zijn, loopt voor de helft de indekking af binnen de 3 maanden. Slechts één op de vier bedrijven is voor langer dan een jaar ingedekt.

Bij een verdere stijging van de energieprijzen zegt een derde van de respondenten hun productie te zullen verminderen of stop te zetten. Bij de energie-intensieve bedrijven ligt dit percentage nog hoger.

Door de sterk gestegen energieprijzen draait één op de vier energie-intensieve ondernemingen nu al met een operationeel verlies, nog eens vier op de tien ziet een belangrijk risico op verlies bij verder stijgende energieprijzen.

Welke gevolgen hebben de stijgende energieprijzen op de inflatie en wat betekent dat voor ondernemingen?

De stijgende energieprijzen drijven de inflatie omhoog en hebben ook een directe impact op de stijgende loonkosten. In de periode 2022-2024 wordt op basis van de laatste ramingen een loonkostenstijging met 17% verwacht. Dat komt overeen met een extra loonfactuur van 26 miljard euro, integraal voor rekening van de private werkgevers. Voka verwacht dat op basis van de aldoor stijgende energieprijzen ook de evolutie van de loonkosten opnieuw naar boven zal moeten worden bijgesteld.

Ook de stijgende loonkosten wegen sterk op het bedrijfsleven. Als specifiek gevolg van de stijgende loonkosten plant één onderneming op de vier minder aanwervingen en stelt één op de drie de groeiplannen naar beneden bij. Bij grote werkgevers overweegt 1 op 6 om activiteiten naar het buitenland te verhuizen omwille van de toenemende loonkosten in België.

Dreigt er een acuut probleem qua gasbevoorrading in België?

Op dit moment is er geen acuut probleem met de gasbevoorrading in België. Vandaag exporteert ons land een veelvoud van het eigen verbruik. De export van aardgas richting Nederland en Duitsland gebeurt reeds op maximale capaciteit. De aanvulling van de aardgasvoorraden ligt op schema. Er is dus op dit moment geen gevaar voor de Belgische aardgasbevoorrading. 
 

Is het waarschijnlijk dat we zonder aardgas komen te zitten?

Die kans is klein. België is in feite de Europese draaischijf voor aardgas. Ons land is erg geconnecteerd met al onze buurlanden via aardgasleidingen (incl. Verenigd Koninkrijk). Er is ook een rechtstreekse leiding met gasexporteur Noorwegen en we beschikken over de LNG-terminal in Zeebrugge. De kans op een fysiek te kort aan aardgas is in ons land daarom eerder klein. 

Dat betekent evenwel niet dat wij geen impact zouden ondervinden mocht er deze winter een tekort zijn op de Europese markten. Bij een eventueel tekort horen (extreem) hoge prijzen, waar ook Belgische ondernemingen aan onderworpen zouden zijn, ook al zou de fysieke levering van aardgas op dat moment niet in het gedrang zijn. Dit probleem zien we vandaag al.
 

Hoe zit het met de onderhandelingen met Noorwegen op het vlak van aardgas?

Op dit moment zijn nog geen formele onderhandelingen opgestart. 

Premier De Croo is echter op maandag 29 augustus 2022 naar Noorwegen afgereisd en heeft daar al een eerste gesprek gehad met zijn Noorse collega. Een echte onderhandeling zal echter moeten gebeuren op het niveau van verschillende Europese lidstaten of de Europese Unie.
 

Waarom stijgt de prijs van elektriciteit mee met die van aardgas?

Vraag en aanbod moeten steeds in evenwicht zijn op de elektriciteitsmarkt. Dat maakt dat elke centrale die nodig is om aan de elektriciteitsvraag te voldoen, dezelfde prijs kan vragen als de duurste centrale. Afhankelijk van hoe groot de vraag is, zullen steeds meer centrales elektriciteit moeten produceren. Eerst zullen de goedkoopste technologieën (zoals hernieuwbare energie en nucleaire energie) beginnen met produceren, bij een hogere vraag zullen ook kolencentrales en gascentrales noodzakelijk zijn om aan de vraag te voldoen. Omdat gas op dit moment zo duur is, betekent dat ook dat de geproduceerde elektriciteit uit die centrales zeer duur is.

Op dit moment zetten gascentrales vaak de prijs voor de hele markt. Dit jaar is een bijzonder jaar, omdat de helft van het Franse nucleaire park op dit moment stil ligt. Normaal exporteert Frankrijk goedkopere nucleaire stroom naar ons land.

Verschillende Europese landen stellen echter bovenstaand marktmodel in vraag. Zo stellen sommige Europese landen voor om de prijs van elektriciteit los te koppelen van die van aardgas.

Kan mijn bedrijf afgeschakeld worden bij een tekort aan aardgas?

Ons land heeft net zoals andere Europese landen een noodplan aardgas uitgewerkt dat beschrijft welke stappen ondernomen zullen worden bij een onderbreking van de aardgaslevering. Naast de reguliere situatie met normale marktwerking voorziet dit plan drie verschillende niveaus: 

  1. Vroegtijdig waarschuwingsniveau (“early warning”) 
  2. Alarmniveau 
  3. Noodsituatieniveau 

Pas bij in het “noodsituatieniveau” kan worden overgegaan tot het verplicht verminderen of stopzetten van het aardgasverbruik. Er is vandaag geen reden om een vroege waarschuwing of alarmfase voor België af te kondigen, zo laat de federale minister bevoegd voor energie weten. 

Het noodplan aardgas wordt momenteel verder verfijnd, in overleg met de betrokken ondernemingen. In september 2022 moet dit leiden tot een bijgewerkt noodplan. 

Welke bedrijven worden eerst afgeschakeld in het geval dat het noodsituatieniveau moet worden geactiveerd?

In het huidige noodplan kunnen enkel afnemers op het transportnet (Fluxys-net) gevraagd worden om hun aardgasverbruik te verminderen of stop te zetten. Bedrijven aangesloten op het distributienet (Fluvius-net) zijn op dit moment nog niet opgenomen in het noodplan. Het is dus niet voorzien dat zij, net zoals de huishoudens, gecontroleerd worden afgeschakeld.   

Verder worden sommige afnemers op het transportnet als prioritair beschouwd en worden ze volgens het huidige noodplan pas in tweede orde afgeschakeld. Het betreft de gasgestookte elektriciteitscentrales die als strategisch belangrijk zijn geïdentificeerd en de industriële eindgebruikers die strikt noodzakelijk zijn om de Seveso-installaties te beschermen. Alvorens deze prioritaire groepen afgeschakeld worden, zullen eerst de Belgische aardgasvoorraden aangewend worden. 

In het geval van een ernstige verstoring van de gasbevoorrading kan het in een allerlaatste fase ook noodzakelijk zijn om bepaalde delen van het hoofdgasnet af te koppelen. Dat heeft tot gevolg dat ook bedrijven op het distributienet afgeschakeld worden. 

Wat met de kerncentrales die zouden sluiten?

Deze winter sluiten volgens de huidige planning twee kernreactoren: Doel 3 op 30 september 2022 en Tihange 2 op 1 februari 2023.

De federale regering heeft aan de uitbater (Engie) van Tihange 2 gevraagd of het mogelijk is om de definitieve sluiting van deze reactor uit te stellen tot 31 maart 2023. Dit zou ervoor zorgen dat deze winter de elektriciteitsbevoorrading bijkomend gegarandeerd wordt. Op dit moment wordt onderzocht of dit mogelijk is en wordt aan het FANC gevraagd of de veiligheid gewaarborgd kan worden.

Zijn we vertrokken voor tien zware winters?

De acute crisis waar we vandaag (en zeker ook komende winter) door moeten, zal geen tien jaar duren. Maar het ziet er wel nu al naar uit dat we nog makkelijk tien jaar geconfronteerd zullen worden met de implicaties van deze crisis op het vlak van de energietransitie, de loonhandicap, de overheidsfinanciën en de geopolitieke situatie.

Premier De Croo zei op zijn Voka Zomerstage dat we voor vijf à tien moeilijke winters staan. Dat de volgende winter heel moeilijk wordt, staat nu al vast. En die daarna allicht ook. Maar nog tien moeilijke jaren is wel een heel pessimistisch scenario.

Hoe moeilijk die tien winters worden, valt vandaag onmogelijk te voorspellen. Maar het is wel al duidelijk dat de huidige crisis op verschillende vlakken nog jarenlang sporen zal nalaten.

1. De energietransitie

Poetin speelt vandaag zijn gaswapen uit, en blijft dat allicht nog geruime tijd doen. Niettemin moet Europa in staat zijn om op een aantal jaar tijd haar afhankelijkheid van Russisch gas weg te werken. Dat impliceert efficiënter omgaan met energie, veel meer inzetten op hernieuwbare energie, andere bronnen van gas aanspreken (vooral meer LNG-capaciteit), langer vasthouden aan kernenergie en een betere Europese samenwerking op vlak van energiebeleid.

Op verschillende van die vlakken is de voorbije maanden al gewerkt. Het hoeft zeker geen tien jaar te duren om van het Russische gas af te kunnen. Dat betekent niet dat we snel terug gaan naar de lage gasprijzen van voor deze crisis, maar wel dat we niet jarenlang blijven hangen op de huidige extreme niveaus. Los daarvan zal de energietransitie, en bij uitbreiding de hele duurzame transitie, sowieso meer dan tien jaar duren, met een nood aan enorme investeringen, veel meer innovatie en verdere aanpassingen van het beleid (o.m. op het vlak van regulering en fiscaliteit). 

2. De loonhandicap

Net als bij eerdere inflatieschokken is de belangrijkste beleidsreactie totnogtoe: ‘we vangen het wel op met de loonindexering’. Via die loonindexering blijft de impact van de hogere inflatie voor de meeste burgers eigenlijk vrij beperkt. Met een beetje vertraging worden lonen en uitkeringen immers aangepast aan de stijgende levensduurte. België is daarmee zowat het enige land in Europa waar de koopkracht in deze crisis niet of nauwelijks zal afnemen.

Maar daarmee is de impact van de duurdere energie uiteraard niet weggetoverd. De factuur wordt via de indexering gewoon doorgeschoven naar de bedrijven. De loonkosten zullen in ons land veel sneller stijgen dan in andere landen, waardoor we opnieuw een concurrentiehandicap opbouwen. Die zal vervolgens nog jaren wegen op ons economisch potentieel.

Voor deze crisis piekte de loonhandicap in 2013, en duurde het daarna zeven jaar om die grotendeels terug weg te werken. Volgens de huidige vooruitzichten zal de loonhandicap nu nog hoger oplopen (en bovendien voeren de vakbonden nu al actie voor nog sterkere loonstijgingen). In die zin valt het niet uit te sluiten dat het tien jaar duurt om die handicap weg te werken.

3. Overheidsfinanciën
 
Onze overheidsfinanciën stonden al wankel voor de coronacrisis, en de situatie is sindsdien niet verbeterd. Ook in deze crisis is de roep om allerlei steunmaatregelen groot. De kans dat de regering in dit klimaat ernstige stappen zet om onze overheidsfinanciën terug op de rails te krijgen, lijkt op korte termijn onbestaande.

Meer waarschijnlijk is dat de combinatie van extra steunmaatregelen, recessie en nakende verkiezingen de toestand van onze overheidsfinanciën de komende twee jaar nog verder onderuit haalt. Of we daarna op tien jaar tijd (en tegen de achtergrond van de vergrijzing) onze overheidsfinanciën terug op orde krijgen, is nog maar zeer de vraag.  

4. Het geopolitieke klimaat

Voor België, en zeker voor Vlaanderen, blijft internationale handel een cruciale economische motor. Het idee van verdere globalisering stond evenwel al voor corona onder druk, en corona en Oekraïne plaatsen nog extra vraagtekens bij dat idee. Ook bedrijven moeten er rekening mee houden dat de komende jaren zorgeloze internationale vrijhandel niet gegarandeerd is, en dat er veel meer aandacht moet zijn voor geopolitieke risico’s.

Het valt vandaag moeilijk te voorspellen hoe dit verder zal ontwikkelen (wat wordt de nieuwe relatie met Rusland, wat zijn de plannen van China met Taiwan, evolueren we naar meer gesloten concurrerende regionale blokken…), maar zo goed als zeker wordt internationale handel de komende jaren moeilijker dan de voorbije decennia.

Conclusie? 

We zitten in een ernstige economische crisis, en die zal nog verslechteren voor er terug beterschap komt. Vreemd genoeg lijkt de ernst van de situatie bij velen nog altijd niet doorgedrongen. Bovendien is in het verleden al gebleken dat de ‘oplossingen’ die sommigen ook vandaag voorstaan, en die erop neer komen dat bedrijven en de overheid alles opvangen, toch vooral schijnoplossingen zijn die de crisis nog dreigen te verlengen.

Dat gezegd lijkt het toch heel onwaarschijnlijk dat we vertrokken zijn voor een jarenlange recessie (en al zeker niet voor vijf à tien jaar). Dat neemt niet weg dat we nog makkelijk tien jaar geconfronteerd zullen worden met de implicaties van deze crisis. Hoe sneller we ons daarvan bewust zijn, hoe beter we de gevolgen daarvan zullen kunnen opvangen.  

Waar kan ik het Voka Webinar over de energiecrisis herbekijken?

Het webinar kan u hier herbekijken, de bijhorende presentatie kan u hier downloaden.

Stel je vraag

Heb je een dringende vraag of bezorgdheid over de energiebevoorrading of -factuur van je bedrijf? Je kunt terecht bij:

Antwerpen-Waasland
philippe.heyvaert@voka.be

Brusselse metropool
eric.depessemier@voka.be

Limburg
menno.vangemeren@voka.be

Mechelen-Kempen
wim.brillouet@voka.be

Oost-Vlaanderen
katrien.moens@voka.be

Vlaams-Brabant
eric.depessemier@voka.be

West-Vlaanderen
thomas.buys@voka.be

Nationaal
maarten.libeer@voka.be

imu - vzw - obd3
imu - vzw - bebat
Banner belgian coast hotels maart
imu - vzw - Uzbrussel
AW_Welt_6stappenplan
Proximus
imu - vzw - scholtz