Stroomgebiedsbeheerplannen
Europese kaderrichtlijn Water stelt dat alle lidstaten tegen ten laatste 2027 een 'goede toestand' van het watersysteem moeten bereiken. Het verbeteren van de kwaliteit en de kwantiteit van onze waterlopen brengt uiteraard kosten met zich mee. Op Vlaams niveau wordt deze doelstellingen vertaald in de stroomgebiedsbeheerplannen. De stroomgebiedsbeheerplannen voor 2022-2027 liggen momenteel voor ter goedkeuring bij de Vlaamse regering.
Tijdens het openbaar onderzoek dat liep tot 14 maart 2021 heeft Voka hierop gereageerd. Zo vraagt Voka om te vertrekken vanuit de waterbeleidsnota en vandaar uit acties op te nemen in de stroomgebiedsbeheerplannen. Voka heeft ook geduid op de inspanningen die al geleverd zijn door het bedrijfsleven en de noodzaak aan voldoende stakeholderbetrokkenheid.
Bedrijven hebben in het verleden al heel wat inspanningen geleverd om de vuilvracht van hun lozingen te verbeteren. Maar meer is/zal nodig zijn. Het Wezerarrest (2015) legt Vlaanderen immers op dat er geen verdere achteruitgang mag zijn van de toestand van de waterlopen. Om aan dit arrest te voldoen heeft de Vlaams Milieumaatschappij (VMM), het Wezer-stappenplan ontwikkeld, ingang sinds 1 februari 2021, dat via 9 stappen moet bepalen of er een achteruitgang is door een bijkomende lozing. Indien achteruitgang wordt vastgesteld, is het mogelijk dat je als bedrijf bijkomende investeringen zal moeten uitvoeren voor vergunning (BBT+). Vanuit Voka werden we nauw betrokken bij de ontwikkeling van het instrument en zullen ook blijvend betrokken blijven in verdere evaluaties van de tool, zodat de tool maximaal rekening houdt met de geleverde inspanningen en de uitkomst proportioneel is aan de verantwoordelijkheid van de verontreiniging.
Hoe de droogte structureel aanpakken?
Uit een Voka-bevraging blijkt dat steeds meer Vlaamse bedrijven zich zorgen maken om een gebrek aan water. Drie op de vier ondernemingen is ongerust over de bevoorradingszekerheid van water in hun bedrijf. 8 op de 10 bedrijven zegt niet te beschikken over een alternatieve waterbron bij een tekort. Water is essentieel voor onze economie.
De industrie heeft de laatste jaren niet stilgezeten: zo werd tijdens de periode 2000-2016 het totale waterverbruik (exclusief koelwater) gereduceerd met 10% en daalde het koelwaterverbruik met 22%. Vele bedrijven gaan vandaag al bewust om met water in hun productieproces. Voka voerde onlangs een bevraging uit bij haar leden om een duidelijker beeld te krijgen van de mogelijke impact van een droogteperiode voor de industrie. De afgelopen jaren is het bewustzijn rond waterschaarste, besparing enorm gestegen. Uit de bevraging bij zo’n 300 ondernemingen blijkt dat 8 op de 10 bedrijven wil investeren in waterbesparende maatregelen. Bedrijven investeren in waterbesparende maatregelen omwille van duurzaamheidsredenen. Waterbesparing levert immers ook ecologische winst. Daarnaast besparen bedrijven ook water om hun waterbevoorradingszekerheid niet in het gedrang te laten komen. Het aantal bedrijven dat een droogte-risicoanalyse heeft uitgevoerd is verdrievoudigd sinds onze vorige peiling.
Voka nauw betrokken
De droogte-risicoanalyses zijn nodig want in de afgelopen 20 jaar zijn de ondiepe grondwaterstanden op 70% van de meetpunten gedaald. Dit heeft zich de afgelopen jaren vertaald in verschillende droge periodes waardoor er moeilijke beslissingen moesten genomen worden. Wanneer er dreigende waterschaarste of effectieve waterschaarste is in Vlaanderen moeten er waterbesparende maatregelen genomen worden. Het afwegingskader droogte moet als beslissingsondersteunend middel de provinciegouverneurs helpen om af te wegen welke waterbesparende maatregelen prioritair te nemen. In tijden van dreigende droogte of effectieve waterschaarste, komt de Droogtecommissie samen, bestaande uit leden van de Commissie Integraal Waterbeleid (CIW), die advies verleent aan de provinciegouverneurs, vervolgens, na overleg op lokaal niveau met de verschillende stakeholders, leggen ze de uiteindelijke droogtemaatregelen op. De prioritering wordt gemaakt op basis van de waterbalans en de socio-economische kost van de maatregel.
Zo kan het opleggen van een verbod op water voor bedrijven tot omzetverlies en technische werkloosheid zorgen. Voka volgt de vervolgstappen van het afwegingskader droogte nauw op. Op korte termijn is het immers de bedoeling om het aspect ‘veiligheid’ mee op te nemen in de afweging. Geen water betekent vaak geen productie meer of levert veiligheidsproblemen op, omdat installaties bijvoorbeeld niet meer kunnen gekoeld worden. Het is belangrijk dat er voldoende rekening wordt gehouden met veiligheid.
Nochtans regent het in België voldoende om aan de watervraag te voldoen. Het is voor Voka dan ook cruciaal dat er in Vlaanderen de droogte structureel wordt aangepakt. Alle stakeholders (industrie, particulieren, landbouw, openbare besturen, natuur) zijn deel van de oplossing. Vlaanderen heeft in de afgelopen jaren een heel aantal initiatieven opgestart om de waterschaarste aan te pakken. De belangrijkste initiatieven zijn de Blue Deal, het strategisch plan waterbevoorrading en Vlaanderen Circulair – werkagenda waterkringlopen (meer informatie over deze initiatieven lees je in de Voka Paper ‘De droogte voorbij’).
Voka volgt al deze initiatieven nauw op en wordt sterk betrokken bij de uitwerking van deze initiatieven. Zo maakt Voka bijvoorbeeld mee deel uit van de kerngroep werkagenda ‘Waterkringlopen’ en zit zo mee aan het stuur om circulair watergebruik te faciliteren en meer ingang te laten vinden bij bedrijven. Voka ziet drie werven om naar een duurzaam en robuust waterbeleid te gaan en op die manier het gebruik van het afwegingskader droogte te vermijden.
3 Werven
1. Zorg voor een holistisch beleid met een duidelijke strategie en visie. Een beleid dat over de beleidsdomeinen heen kijkt en rekening houdt met de randvoorwaarden zoals bijvoorbeeld veiligheid voor de gezondheid en kwaliteit van de waterlopen.
2. Maak werk van een echte onderzoeks-, ontwikkelings- en innovatieagenda. Via innovatie, digitalisatie en ondersteuning kan de rendabiliteit van circulaire waterprojecten verhoogd worden.
3. Kijk verder dan het bedrijfsniveau, zet in op samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en gemeentes en particulieren. Hier zit immers nog enorm veel potentieel in. Een concreet actiepunt van Voka is om geen afvalwaterheffing meer te moeten betalen, wanneer het afvalwater beschikbaar wordt gesteld aan een externe partij voor nuttige toepassing. Hierdoor wordt een incentive gecreëerd om meer samenwerkingsverbanden op te zetten.
