Klimaatverandering, bevolkingsgroei, digitalisering: het zijn gamechangers in hoe we zullen bouwen, wonen en ondernemen. En neem de covid-pandemie er maar bij. Ook de grenzen van het bedrijfsvastgoed worden verlegd: via nieuwe kantoorconcepten, duurzamere bedrijventerreinen, groenere bouwtechnieken,… Ondernemers distilleert vijf ontwikkelingen in bedrijfsvastgoed met focus op Oost-Vlaanderen: bij kantoren, bij bedrijventerreinen, bij industriebouw en bij coworkingspaces. Al is er sinds de intrede van het coronavirus maar één zekerheid: dat niets zeker is.
Zin om aan te sluiten bij de Bouw- en Vastgoedcommunity?
Deze community brengt projectontwikkelaars, investeerders, architecten, aannemers, vastgoedmakelaars, toeleveranciers en studiebureaus dichter bij elkaar om op een respectvolle en open manier te streven naar vernieuwing en innovatie. Lees meer.
Een vol jaar na de start van de coronapandemie draaien veel bedrijven nog steeds onder hun normale niveau. In een aantal sectoren is de toestand dramatisch en staan bedrijven al maanden op non-actief. Het is des te opvallender dat in de Denderstreek net nu een aantal coworkingplekken opstarten en nog meer initiatieven worden voorbereid. In Aalst, Ninove, Geraardsbergen en Zottegem worden volop nieuwe projecten gestart. Binnenkort beschikt de regio over tien locaties waar bedrijven onder één of andere vorm samen kunnen werken (en dus gemakkelijker kunnen samenwerken). Op nog een viertal plaatsen worden de mogelijkheden voor coworking momenteel verder onderzocht.
Travoo gaat aan het werk
In Geraardsbergen wordt in alle rust gewerkt aan nieuwe mogelijkheden op vlak van business togetherness. Sinds enkele jaren levert het stadsbestuur grote inspanningen om jong ondernemerschap te stimuleren en te ondersteunen. Het bedrijvencentrum dat al meer dan 20 jaar actief is op het bedrijventerrein van Schendelbeke, krijgt binnenkort nieuwe collega’s, zij het op kleinere schaal. In deelgemeente Onkerzele zijn er plannen voor start-upplekken in de voormalige brouwerij Dendria.
Ondertussen wordt in de Adamstraat, hartje stationsbuurt, alles in gereedheid gebracht om er coworking- en eventplek Travoo op te starten. “Voorlopig is er aan de frontzijde nog maar weinig te merken, maar daar komt snel verandering in”, zegt Indiana De Clercq van Buldit, de drijvende kracht achter Travoo.
Buldit is een Belgisch netwerk van 300 websites in de bouwsector, succesvol uitgebouwd door Bram De Vos (33) en recent overgenomen door het Nederlandse Solvari.
Travoo integreert een bestaand kasteel, een grote tuin en een omvangrijke nieuwbouw. In de jaren was 1920 was het pand een dokterswoning, later werd er ook enige tijd een schooltje in ondergebracht. Het geheel oogt fris en erg transparant, met veel licht en groen. “Alles zit nu in de afwerkingsfase en eind maart verhuizen wij onze eigen kantoren naar de nieuwe site”, zegt Indiana.
Lees verder onder de foto
Op de gelijkvloerse verdieping biedt Travoo een handelsruimte en een eventspace. “Een lunchbar bijvoorbeeld zou een prima invulling zijn.” Op de verdieping bevindt zich het business center, een vergaderzaal en een lounge met koffiebar. Het business center heeft met een marketeer al een eerste bewoner in huis en ademt volop jonge vibes. “Dit wordt zeker een leuke stek voor creatieve beroepen”, weet Indiana die zelf eerder voor TIO3 aan de slag was, het event- en businesscenter in Ronse. “Wij hopen later in het jaar ook kleinere (coronaproof) evenementen te kunnen opzetten. In de eerste plaats voor bedrijven maar ook voor particulieren die iets bijzonders willen organiseren. Geen fuiven maar events die mooi aansluiten bij Travoo.”
Travoo in Geraardsbergen is een gedurfde, maar bewuste keuze. “Bram wou absoluut hier in de stad initiatief nemen. Geraardsbergen kan dit soort innovatieve projecten gebruiken. Wij geloven er echt in. Door covid zijn mensen meer thuis gaan werken maar hebben ze ook ervaren hoe belangrijk contact met anderen is. Travoo ligt vlak bij het station van Geraardsbergen, in het hart van de stad. En daar gebeurt het, niet?”, eindigt Indiana vol vertrouwen.
HIER is het
Zelfs het verlammende covid-virus kon de laaiende passie voor bouwen en gebouwen bij Silvia Pauli (38) niet doven. Gewapend met vijftien jaar expertise besloot ze zelf iets te gaan doen met het renoveren en verkopen van vastgoed. “Ik nam een sabbatjaar en vroeg me af wat ik in al die jaren had gemist in mijn job”, getuigt Silvia. “Het antwoord werd me snel duidelijk: een plek waar iemand me volledig zou ontzorgen.” In mijn vorige carrière heb ik zelf nogal wat opleidingen en evenementen georganiseerd en de ervaring leerde dat er vaak net iets ontbrak aan de zaal, de uitrusting, de catering… Ik besloot een plek te creëren waar je als ondernemer kan thuiskomen. Het werd ‘HIER’, in hartje Aalst, op 1 minuut wandelen van het station.”
Lees verder onder de foto
HIER is ondergebracht in een voormalige dokterswoning, een herenhuis uit 1875 dat heel eigentijds werd gerenoveerd en voorzien van alle moderne technologische snufjes, domotica enz. Silvia Pauli: “Even belangrijk is de heel persoonlijke service; wij willen onze jonge ondernemers en freelancers echt in de watten leggen.”
Door covid viel de officiële opening van HIER op 27 maart 2020 jammer genoeg in het water. Silvia Pauli paste zich snel aan de situatie aan en zette in op coaching en training. Met resultaat, want de agenda’s van de twee coaches zijn behoorlijk gevuld.
Waarom Aalst? “Tot voor kort woonde ik in het Pajottenland, maar ik had een aantal vrienden in Aalst en kwam er dus regelmatig. De stad is al enkele jaren rustig aan een opmars bezig. Aalst is dus een weloverwogen keuze. Als HIER succesvol is, wil ik het concept ook in andere steden brengen.”
HIER telt in Aalst een vijftal kantoorruimtes, 40 coworkingplekken, een boardroom en nog twee meetingrooms. “Alles is dus voorhanden om ook een mooie community te bouwen”, benadrukt Silvia. “Wij noemen onszelf trouwens graag ‘Huis voor Ondernemers’. Ook dat is een elementair deel van onze identiteit: ondernemers helpen ondernemers en ondernemers brengen ondernemers mee.”
Ondertussen in Gent, zoveel coworking…
Een nieuwe trend wellicht zijn satellietkantoren en andere werkplekken dichter bij huis (zie ook ontwikkeling 1). Wat zeker is: remote working wint veld. Daar willen ook coworkingsites hun voordeel mee doen. In de voorbije vijf jaar was coworking het sterkst groeiende segment op de Belgische kantorenmarkt. De formule biedt mogelijkheden aan een divers publiek van zelfstandigen en werknemers, van kleine start-ups tot grote multinationals. Waarnemers verwachten dat het aandeel van coworkingkantoren in ons land kan groeien tot 10% en meer van de markt.
De pandemie – met de reflex naar thuiswerk - deed evenwel de inkomsten fors dalen, vooral uit event- en meetingruimte. In Gent, een mekka van het coworking, behouden de initiatiefnemers het vertrouwen. Hun scherpe profilering met focus op specifieke doelgroepen en voortdurende innovatiekracht houdt de belangstelling hoog. Al doet corona hen wel nadenken over de toekomst.
Met net 20 jaar op de teller is De Punt de nestor onder de Gentse bedrijvencentra/coworkingsites. Opgericht door stad Gent en het tewerkstellingsproject ‘Gent Stad in Werking’ is de De Punt vandaag een unieke plek waar reguliere en sociale economie elkaar ontmoeten. “Meer dan 100 bedrijven uit beide werelden bevruchten elkaar hier en dat maakt ons toch wat bijzonder,” weet directeur Piet Lietaer. “Maar let wel, geen geitenwollen nostalgie hier, wij zijn vandaag onafhankelijk en winstgedreven maar investeren deze in nieuwe, duurzame initiatieven met een maatschappelijke relevantie. Zo investeerden we in 2015 in een nieuwbouwproject, wat een verdubbeling van onze omvang betekende, met daarbij veel plaats voor verbinding en ontmoeting.”” Het bijzondere karakter van De Punt vertaalt zich ook in de uitgebreide ‘divers samengestelde’ bestuursorganen waar zowel vakbonden, bedrijven als grootbanken een stem hebben.
Lees verder onder de foto
De blauwdruk voor de WATT Factory werd dan weer uitgetekend door projectontwikkelaar Revive en vier andere investeerders. Opzet was een smart city hub bouwen waar ecologische concepten zouden groeien en bloeien. De naam verwijst naar het gebruik van een stoommachine op de site waar ooit een textielfabriek en een metaalbedrijf actief waren. De accelerator annex work- en eventspace prijst zichzelf coronaproof aan als de smart - stay 1,5 meter apart – city hub. De expliciete ecologische oriëntatie trekt jonge ondernemers en creatievelingen aan die werken rond gebouwen, energie en mobiliteit. Het gaat vaak om technology driven developers. Community manager Silke Van Gheluwe: “Bij WATT Factory stellen de leden zich bij het ontwikkelen van activiteiten en diensten de vraag: Wat is goed voor de mens?”
Vanaf de start in 2017 was WATT Factory een schot in de roos. Start-ups connecteren met partners en sponsors. Een groep van mentoren deelt graag (en gratis!) hun expertise met het jonge ondernemersgeweld. Daarnaast zorgt WATT Factory voor workshops en fysieke netwerken. Leden van het eerste uur groeiden inmiddels uit tot bedrijven van 15 à 20 werknemers. Voor de stad Gent is de WATT Factory een gewaardeerd klankbord rond duurzaamheid en circulaire economie.
“Value through connection” en “slow networking” prijst de website van LikeBirds aan dat in 2014 startte als een coworking experiment op de Tondeliersite. LikeBirds is een combi van coworking community en meeting/event locatie. Oprichter en zaakvoerder is Vicky Persyn die naast LikeBirds ook een event studio runt (www.thisway.be).
Al in 2012 leerde zij het concept kennen in de VS en in Berlijn en via een Bryo-traject bij Voka waagde zij de sprong naar een eigen coworking. Nauwelijks twee jaar later verhuisde LikeBirds naar de voormalige Eskimofabriek aan de Wiedauwkaai.
“Coworking is about people! Always.”, stelt Vicky. Het is deel uitmaken van een community, ervaringen uitwisselen, elkaar vooruithelpen, samenwerken... Coworking heeft weinig te maken met tafels, stoelen of vierkante meters. Soms vergelijk ik het met de Chiro en haar clubhuis. Het clubhuis kan nog zo fancy zijn, de essentie is de Chiro, of het netwerk dus, voegt Vicky Persyn er aan toe.
LikeBirds biedt geen afzonderlijke kantoren aan. De gebruikers zijn zonder uitzondering business owners en freelancers die samen werken in één open ruimte. We trekken vooral creatieve ondernemers en freelancers aan met een pak ervaring. We zetten bewust niet in op de typische start-up scene, daar zijn genoeg andere toffe initiatieven voor. Anno 2021 heeft LikeBirds 45 leden members in de community. Zij betalen een community fee op jaarbasis en daarnaast is er een digitale portefeuille met credits die flexibel kunnen ingezet worden voor coworking days, het huren van vergaderruimte of het volgen van een workshop.
Geen gebrek aan plannen
Nog dit voorjaar wordt de infrastructuur van WATT Factory uitgebreid. Er komt een nieuwe keuken, ‘living’ en restaurant. En er worden extra kantoren gebouwd. Door het succes ontstond stilaan de nood om de community aan een ruimer verband te koppelen. “Daarom bekijken wij nu de mogelijkheden om een nationaal platform te creëren met gelijkaardige centers als The Beacon (Antwerpen) en PropTech (Brussel),” geeft Silke aan. De WATT Factory geniet veel belangstelling van studenten. Zij verkennen ondernemerschap via praatgroepen en door de mogelijkheden van cocreatie te ontdekken.“
Lees verder onder de foto
Bij LikeBirds zit men evenmin stil. In 2020 werd het hele business plan herbekeken met als belangrijkste vernieuwing de invoering van een flexibele lidmaatschapsformule voor meer flexibileit en vrijheid. In 2024 zal LikeBirds tien kaarsjes uitblazen. “Dat lijkt me een perfect moment om een nieuwe locatie in gebruik te nemen,” kijkt Vicky Persyn vol vertrouwen vooruit. De lat ligt hoog: met deze nieuwe aanpak de community laten groeien tot 125 leden.
De Punt wil in de toekomst inzetten op grotere gedeelde ruimtes. Piet Lietaer: “We voelen dat mensen minder afgezonderd willen werken in een eigen kantoor. We gaan onze deelruimtes ook uitrusten met extra professionele technologie zodat bedrijven probleemloos videomeetings kunnen houden, ook internationaal.” Om de vraag naar ‘delen’ tegemoet te komen, staat De Punt ook een gedeeld gebruik van kantoren toe. “Wij hebben zelfs een multinational die bereid is om ruimte te delen”, zegt Piet. “Dat geeft aan in welke richting we evolueren.” Daarnaast wil De Punt investeren in creatieve werkruimtes, ateliers en loodsen van 300 tot 400 m². Vooral naar dat laatste bestaat een enorme vraag.
Wat brengt de toekomst?
Silke Van Gheluwe geeft toe dat door corona wat meer onzekerheid is geslopen in het wereldje van de coworkingplaatsen. “Zullen wij onze kantoren nog wel verkocht krijgen? WATT Factory beschikt over een twintigtal kantoren en een coworking ruimte voor 22 mensen. De verhuur van de werkplekken moet voor vaste inkomsten zorgen. “Wij bekijken de mogelijkheden om in te spelen op de belangstelling van grote ondernemingen om weg van het hoofdkantoor - kleine hubs op te richten. Er wordt meer van thuis gewerkt maar één ding is zeker: mensen hebben honger naar echte contacten met coworkers! Dus , het komt allemaal wel goed,” lacht ze.
Ook bij LikeBirds voelt men enige terughoudendheid bij het publiek. Vicky Persyn: “Corona wordt zeker een katalysator voor verandering.” LikeBirds wil inzetten op een eigen eventruimte, naast het reeds bestaande rooftop terras. Ook voor bedrijven die nu en dan wensen te vluchten naar een off-site plek is er ondertussen een leuk aanbod gecreëerd.
“Corona heeft ons allen doen nadenken”, geeft Piet Lietaer aan. Natuurlijk ervaren wij (een weliswaar beperkte) schade. Onze focus blijft onveranderd op het ontzorgen en het bieden van samenwerkingsmogelijkheden. Dàt is tenslotte wat onze bewoners missen.” De Punt is ondertussen het grootste bedrijvencentrum van Vlaanderen en blijft groeien. De dienstverlening op een hoog niveau aanhouden, ook bij een verdere schaalvergroting, is de uitdaging (en soms een kopzorg). Het team telt ondertussen acht medewerkers die de permanentie verzorgen tijdens de lange openingsuren, zelfs op zaterdag.
Eén ding is duidelijk: corona krijgt de coworking wereld niet op de knieën.
