Health Community Congres: "Corona als brug naar hervormingen - van schets naar realiteit"

Zorg en welzijn zijn duidelijk voorwaarden voor economische groei. De crisis toont het belang van welzijn aan, niet enkel fysiek, maar ook mentaal. We zitten hierbij in een periode waarbij we moeilijke keuzes moeten maken. Minister Beke beklemtoonde hierbij ook de ongelofelijke zoektocht op de arbeidsmarkt om de noden in te kunnen vullen. Bij de hervormingen moeten we zorg verder regionaliseren naar Vlaanderen toe. De verschillen in de cultuur en aanpak van welzijn en zorg tussen de deelstaten neemt immers toe, zo stelt de minister. We moeten hierbij verdere stappen zetten, weg van het hospitalocentrisme.

Professor Herman Goossens (UZA) licht de evolutie toe van de coronacrisis als perfecte storm. We hebben de situatie al te vaak onderschat. Vooral de huidige polarisatie in opinievorming over de crisis is vandaag nefast. Tegelijk is het indrukwekkend wat men in onderzoek op 10 maanden gepresteerd heeft. Het klinisch onderzoek heeft wel deels gefaald, met een veel te versnipperde aanpak (te kleine patiëntenaantallen). Ook voor de tweede golf zijn we daardoor niet goed voorbereid, ondanks wat sommigen beweren. Opvallend is het gebrek aan studies naar diagnostiek, terwijl het belang ervan net sterk is bevestigd. Ook het aanleggen van biobanken met goed materiaal is (voorlopig) achterwege gebleven. Een goed testbeleid is cruciaal. Nieuw daarbij is de inzet van sneltesten, maar dit moet nog verder uitgewerkt worden. 

Tijdens het eerste panelgesprek stelt Margot Cloet (Zorgnet-Icuro) dat de zorgactoren vandaag bijna elk uur van de dag aan het ‘hervormen’ zijn. Opvallend is dat de bevolking er zelf niet in slaagt om de stap van cure naar preventie en care te zetten, via hun gedrag. Dit is een breed maatschappelijk gegeven. Niko Dierickx (AZ Sint-Lucas) ziet vooral het personeel als knelpunt: we moeten reguliere activiteiten afbouwen om het personeel voor corona in te kunnen schakelen. Er is bij de aanpak een veel meer eenduidige leiding nodig. Spelregels veranderen veel te veel. Anderen benoemen dit als de keizer koster mentaliteit in Vlaanderen. Men moet de zorgondernemers zelf meer vrijheid geven, i.p.v. een one size fits all beleid te willen voeren.

We gaan opnieuw richting lockdown (of lockdown light). Men moet sneller naar de signalen uit het veld luisteren. Johan De Munck (Zorgbedrijf Antwerpen) ziet een evolutie vandaag waarbij iedereen zoekt naar een nieuw, broos evenwicht tussen welzijn en zorg. Dat is positief. Tegelijk moeten we waakzaam zijn voor overdreven paternalisme, inclusief de familie waar wel eens teveel naar geluisterd wordt i.p.v. de burger als zorggebruiker zelf. Professor De Maeseneer (UGent) haalt de goede rol van de eerstelijnszones aan, en de verantwoordelijkheid van de lokale besturen. Het meest dramatische vandaag in de ondersteuning van zorg betreft de ICT-systemen. Die zijn die naam niet waardig. Zorgverleners zijn vandaag ons sociaal kapitaal. Efficiëntiewinsten ja, maar niet op het personeel. Men is zelfs nu nog aan het wachten op de beloofde zorgpremie van 300 euro. Er is wel veel mogelijk met technologie, zodat zorgverleners hun tijd werkelijk aan zorg kunnen besteden. Ook deze crisis toont aan hoe meer innovatief, flexibel en regelluw de zaken kunnen georganiseerd worden. Het is en blijft vooral van belang om meer samen te werken over sectoren heen. Er zal ook meer geïnvesteerd moeten worden, vb. in ouderenzorg. 

In het tweede panelgesprek duidt men dadelijk op de kwetsbare groepen en dat het een zeer goede zaak is dat kwetsbare jongeren terug naar school kunnen en zo terug aansluiting vinden (voor zover dit behouden blijft in de komende lockdown). Want ze moeten vaak afhaken bij afstandsonderwijs. 23.000 kinderen hebben bv. geen internet thuis, zegt Noël Slangen (Kinderarmoedefonds). Er is een zeer grote graad van digitale ongeletterdheid. 

Het vrijwilligerswerk wordt vandaag sterk overbevraagd, tot zelfs het feit dat men het werk van professionelen moest overnemen. Bij een lockdown vallen vaak essentiële basisvoorwaarden weg (voedsel, kleding… zeker als winkels toe zijn). Het beleid heeft in het algemeen te weinig tijd gehad om lessen te trekken richting de 2e golf. Domeinen zoals onderwijs kunnen nu wel beter anticiperen.

Martine Tempels (Telenet) illustreert hoe Telenet wificodes bezorgde aan wie geen internet had binnen kwetsbare groepen (nadien omgezet naar Telenet Essential). Voor 4 op de 10 dreigt digitale exclusie. Telewerk heeft ons sterk vooruit geholpen. Maar men mist dan wel meer wat ons bindt binnen een organisatie. Er wordt ook heel wat vereenzaming vastgesteld, waar men mits het nodige vertrouwen wel op kan inspelen.

Mensen met langdurige aandoeningen en risicogroepen hebben weinig perspectief. Ze weten niet hoe en wanneer ze uit deze situatie kunnen ontsnappen, zo stelt Professor Jean-Jacques Cassiman (Kom op tegen Kanker). Tegelijk zijn er wel heel wat mensen opgestaan om te helpen, bij te springen… We hebben ook veel positiefs geleerd. Maar we moeten opletten met mensen in groepen in te delen (zoals we uit DNA analyse kunnen leren). Dat is vaak niet correct; mensen zijn heel verschillend in hun reacties en coping. Het psychische aspect is en blijft wel extreem belangrijk. 

Gretel Schrijvers (Mensura) heeft één advies om een grote tanker zoals een preventiedienst in tijden van corona voldoende snel te keren: het hoofd koel houden. Een interne taskforce oprichten. Dagelijks inspelen op de uitdagingen en evolutie. Er verandert plots heel veel: alle bedrijven kennen nu wel een ‘business continuity plan’. We gaan over naar andere manieren van werken. Het wettelijk kader anno 2020 moet dringend herzet worden (vb inzet tele in welzijn op het werk). Ook hier speelt de schaarste, vb bij arbeidsartsen. We moeten ze echt gericht inzetten op hun expertise. Niet meer voor allerlei routine onderzoeken.

Corona maakt alle bestaande problemen veel meer zichtbaar. We gaan ook de weerbots krijgen: achterstand en stress bij een ganse generatie. We gaan dit voelen in decennia fall out. We kennen de problemen, maar het brandt op teveel plaatsen tegelijk.

We moeten samen de crisis aanpakken en samen verantwoordelijkheid nemen, zo stelt Hans Maertens (Voka) als conclusie. Enkel zo kunnen we de overstap maken naar "samen groeien". Gedeelde groei is gezonde groei. We moeten hervormen en transformeren, ook in welzijn en zorg, inclusief staatshervorming richting Vlaanderen. Tegelijk mogen we niemand achter laten, met aandacht voor kansarmen. We gaan de groei meer moeten delen. En dat geldt ook voor het delen met medewerkers. 

Lees er meer over via https://www.voka.be/nieuws/congres-voka-health-community-testbeleid-zal-essentieel-blijven-aanpak-pandemie